Na jaren van wachten kregen Albanië en Noord-Macedonië afgelopen week groen licht om gesprekken te beginnen over volwaardige toetreding tot de EU. Op de televisie waren ambtenaren te zien die in Brussel toostten op de ‘doorbraak’. Maar waarom zijn de Noord-Macedoniërs dan toch niet enthousiast?
Het nieuws was net enkele dagen oud toen Romkje en ik landden op het Alexander de Grote vliegveld in Skopje, de Noord-Macedonische hoofdstad. We namen deel aan een programma voor het coachen van jonge, ambitieuze politici. Op de eerste ochtend brachten we met een delegatie van jonge mensen een bezoek aan het parlementsgebouw voor een informatiebijeenkomst met een eveneens jonge, christelijke parlementariër. Zij maakte duidelijk dat niet iedereen deze ‘frisse start’ zag als een reden voor feest, maar vooral als een poging om de spanningen op de Balkan te verminderen en de invloed van Rusland en China in de regio tegen te gaan. Ze vertelde dat het proces de frustraties in haar land heeft verergerd, zowel jegens de buurlanden als Brussel.
In kleurrijker bewoordingen vertelde onze gids door het gebouw hoe veel van zijn landgenoten zich voelen. Zij zijn geïrriteerd, gaf hij aan, door de lange lijst van veto’s die Noord-Macedonië kreeg te verduren nadat het in 2005 de kandidaat-status kreeg, zeventien jaar geleden. Het groene licht van vorige week kwam slechts na een controversieel compromis van de overheid om een geschil met Bulgarije op te lossen. Sofia bleef erop hameren dat het Macedonisch een Bulgaars dialect is, en niet een volledig aparte taal, ondanks dat het wel als zodanig al door de Verenigde Naties en de Raad van Europa erkend is. In de ontvangsthal waren bureaus van de oppositie nog behangen met symbolen en leuzen die tegen het compromis bezwaar maken.
Vele jaren eerder al had Griekse tegenstand onderhandelingen over toetreding door het land verhinderd, totdat het zijn naam had veranderd in Noord-Macedonië en de Zon van Vergina van zijn vlag had verwijderd. De Grieken beschouwen het zonne-embleem als deel van hun historische erfenis, verbonden aan ‘hun’ Alexander de Grote, en de naam Macedonië als verwijzend naar hun meest noordelijke provincie.
Spaak
De Franse president Macron was de volgende die een spaak in het wiel stak. Hij blokkeerde de start van de toegangsonderhandelingen met zowel Skopje als Tirana, totdat nieuwe richtlijnen voor toekomstige uitbreiding van de EU waren ontwikkeld. Albanië kreeg de kandidaat-status in 2014, negen jaar na Skopje.
Nu het groene licht er is, is de verwachting dat Albanië onmiddellijk met de onderhandelingen zal beginnen, terwijl Noord-Macedonië eerst nog veranderingen in de grondwet moet aanbrengen, die overeenkomen met het compromis-akkoord. Dat is inclusief de controversiële erkenning dat sommige van de historische helden ‘Bulgaars’ waren. Albanese bezoekers lieten me weten dat zij de scepsis van hun Noord-Macedonische buren, een uitvloeisel van bittere vetes op de Balkan, niet delen, omdat hun land decennialang volkomen geïsoleerd was van de omringende landen.
Een wandeling door het centrum van Skopje toonde een overvloed aan overmaatse standbeelden van zwaard- en geweerdragende nationale helden, van Alexander zelf tot twintigste-eeuwse vrijheidsstrijders. Ze weerspiegelen een diepgevoelde behoefte aan nationale zelfbevestiging in een regio waarin notoire versplintering een gegeven is.
Lidmaatschap van de Europese Unie staat open voor iedere Europese staat die voorstander is van en zich wil houden aan de waarden van menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, naleving van de wet en die mensenrechten respecteert, inclusief die van minderheden, de aanwezigheid van aan functionerende markteconomie, evenals het vermogen te kunnen omgaan met concurrentiedruk en de krachten van de markt in de Unie.
Herinneringen
Het Brusselse beleid is in feite geweest landen een worst van eventueel lidmaatschap voorhouden, maar procedures daarvoor zo lang mogelijk uitstellen. De laatste keer dat de unie een nieuw lid verwelkomde was bijna tien jaar geleden, in 2013, toen Kroatië toetrad. Bijna twintig jaar geleden beloofden EU-leiders in Thessaloniki om eenheid in de regio te brengen. Maar er zijn maar weinigen die zulke beloften geloven. Sceptici vragen hoeveel meer Hongarijes of Polens de EU nog kan opnemen.
Het lange wachten drijft meer en meer jongeren – het zijn de best toegeruste om hun landen naar een voorspoediger toekomst te kunnen leiden – ertoe om de westerse Balkanregio te verlaten op zoek naar betere lonen in de EU. De Noord-Macedonische regering is de grootste werkgever in dit land van amper twee miljoen mensen en geen bevolkingsgroei.
Niettemin, voor deze ambitieuze, jonge politici die ijveren voor het vinden van christelijke waarden-gebaseerde antwoorden op de actuele vraagstukken, zijn er herinneringen aan het verschil dat een of twee mensen in hopeloos lijkende situaties kunnen maken. Een mozaïek aan de wand van de parlementshal gedenkt het verhaal van Cyrillus en Methodius, twee broers uit Thessaloniki die het evangelie brachten aan de Slavische volken en hen het cyrillische alfabet schonken. Ze opereerden vanuit de Macedonische stad Ohrid.
Tegenover ons hotel in het centrum van de stad staat het Moeder Teresa huis, herinnerend aan Mecedonië’s beroemdste dochter, geboren, getogen en onderwezen in een plaats met de naam Üsküb in het Ottomaanse Rijk, nu Skopje hetend. Zij begon de Missionarissen van Naastenliefde, die nu met 4500 nonnen actief is in 133 landen en die beloofde ‘oprecht kosteloos dienstbetoon aan de armsten van de armen’ te verrichten.
En boven op een berg, de stad overziend, staat een kruis, waarvan wordt geclaimd dat het het grootste op aarde is, opgericht om het nieuwe millennium te markeren, een symbool van hoop en opstanding.
(Kom naar Brussel! Vraag over scholarships voor studenten en anderen zonder salaris.)
