Ook al was het gehuld in lagen van traditie, pracht en praal en ceremonie, het persoonlijke geloof van koningin Elizabeth was duidelijk de bron van haar toewijding en dienstbaarheid. Dit christelijke geloof, dat in de loop van de tijd in verschillende vormen is gegoten, is het grootste deel van de afgelopen twee millennia een fundamenteel kenmerk van het leven op de Britse eilanden geweest.
Maar wie bracht het christelijk geloof vele eeuwen geleden eigenlijk naar de kusten van haar regering? De eerste officiële rooms-katholieke missionaris naar Groot-Brittannië was St. Augustine van Canterbury in 596. Toch was daar duidelijk al een lang gevestigde kerk. Leiders van de bestaande Britse Keltische kerk weigerden bijvoorbeeld zijn gezag te aanvaarden omdat hij niet opstond toen ze hem kwamen bezoeken (teken van gebrek aan respect).
Volgens de legende was Joseph van Arimathea een tinhandelaar en bezocht hij Glastonbury. Daar predikte hij voor het eerst tot de oude Britten, wat later aanleiding gaf tot mythen over Heilige Graal. Eén interpretatie beweerde dat Jozef de broer van Maria was die zijn neef Jezus meenam naar het oude Groot-Brittannië, zoals gesuggereerd door William Blake’s gedicht, Jeruzalem: “En liepen die voeten in de oudheid over de groene bergen van Engeland…?”
De eerste christelijke martelaar in Groot-Brittannië was St. Albaan, geëxecuteerd onder het bewind van vervolging door de Romeinse keizer Diocletianus, begin 4e eeuw, bijna drie eeuwen voor de aankomst van Augustinus van Canterbury.
In 580, net voor de komst van Augustinus, trouwde een Kentse prins Aethelbert met een Frankische prinses, Bertha, achterkleindochter van de eerste christelijke koning Clovis in Gallië. Ze stemde in met het huwelijk op voorwaarde dat ze haar christelijk geloof kon beoefenen, en kwam naar Canterbury. Je kunt daar vandaag haar kleine kerk bezoeken, St Martins, het oudste gebouw in Groot-Brittannië dat nog steeds als kerk in gebruik is. Zij en haar man ontvingen vervolgens Augustinus op zijn pauselijke missie om de Angelen te bekeren.
Als slaaf verkocht
Maar hoewel er veel bewijs is van het christendom in Groot-Brittannië vóór Augustinus, weet niemand echt wie het eerste het evangelie naar Groot-Brittannië bracht. Hoogstwaarschijnlijk was het een combinatie van het getuigenis van soldaten, handelaren en evangelisten die gevestigde handelsroutes volgden.
Een zeer waarschijnlijke route voor het evangelie naar Groot-Brittannië was via de Rhône-vallei vanuit Marseille en Lyon (waar al heel vroeg kerken werden gesticht), Keltisch Bretagne en over het Kanaal.
De invloed van de woestijnvaders en het koptische kloosterwezen was erg sterk in Gallië. Het leven van de heilige Antonius – de vader van het monnikendom – was een ‘bestseller’ die leidde tot de bekering van Martinus van Tours, St. Honorat en anderen die kloosters oprichtten als ‘springplanken voor zending’’.
Toen de Romeinen Groot-Brittannië verlieten, in het begin van de vijfde eeuw toen Germaanse stammen Rome zelf aanvielen, verspreidde zich het nieuws onder stammen in Noordwest-Europa – Angelen, Saksen en Juten – dat er over het Kanaal land te veroveren was. Ze kwamen met bootladingen en brachten hun heidense praktijken met zich mee.
Centraal in het verhaal van de bekering van de Britse eilanden staat het verhaal van Patrick. Aan het einde van de vierde eeuw werd hij als slaaf verkocht naar Ierland voor slavenarbeid aan de westkust van Groot-Brittannië. Uiteindelijk ontsnapte hij naar Gallië en woonde een tijdje in een klooster. Na thuiskomst in Groot-Brittannië droomde hij van Ierse mensen die riepen: “We smeken u, heilige jongen, om weer onder ons te komen verkeren.”
Dus in 432 begon hij aan een opmerkelijke missie naar zijn voormalige ontvoerders en ging, de confrontatie aan met de druïdische spiritualiteit. Tijdens zijn leven werd Ierland grotendeels geëvangeliseerd en werd het bekend als het ‘eiland der heiligen’. Patrick zou 200 kerken hebben geplant en 100.000 bekeerlingen hebben gedoopt. Anders dan in de Romeinse wereld had Ierland geen stedelijke centra. Een netwerk van monastieke gemeenschappen verspreidde zich over het hele eiland en werden centra van cultuur en onderwijs onder jongeren. Sommige werden gemeenschappen – ‘kloostersteden’ – van wel 3000 ‘monniken en maagden van Christus’!
Springplanken
Terwijl de Romeinse beschaving op het vasteland van Europa instortte, bewaarden en kopieerden deze leercentra onschatbare manuscripten van de Bijbel en Latijnse en Griekse klassieke geschriften. Jongeren stroomden toe, zowel uit de Ierse elite als uit de rest van Europa. Het waren de universiteiten van die tijd. Met zendingsijver werden dergelijke gemeenschappen opgericht in Schotland (Iona) en Noord-Engeland (Lindisfarne) om springplanken te worden voor de evangelisatie van de Schotten, Picten, Angelen en Saksen.
Deze missiebeweging verspreidde zich vanuit het noorden naar de Midlands toen Augustinus’ missie zich vanuit het zuiden omhoog begon te verspreiden. Kloosters werden de bouwstenen voor de nieuwe orde die uit de post-Romeinse chaos ontstond. Andere Keltische missionarissen gingen rechtstreeks van Ierland naar het vasteland en verspreidden zich over Gallië naar het huidige Zwitserland, Oostenrijk en Italië, de Lage Landen en Duitsland, en zelfs helemaal naar Kiev.
Deze week doorkruisten Romkje en ik Ierland met twee autoladingen medepelgrims op onze eerste (mini-)erfgoedtour op locatie sinds Corona. We bezochten belangrijke monastieke locaties en beschouwden ze als de bronnen van zoveel van de geestelijke cultuur van zowel de Britse eilanden als het continent in de volgende eeuwen.
Hoeveel hebben we – in Groot-Brittannië, Europa en ver daarbuiten – te danken aan de vaak vergeten erfenis van deze onverschrokken Ierse missionarissen!
P.S. (Engels-talig:) The Schuman Centre Learning Community on ‘Engaging the world with Abraham Kuyper‘ can be followed on zoom on the following Thursday evenings, 19:00 CET: 1. Who was Abraham Kuyper? (29 Sept); 2. Kuyper & life systems (13 Oct); 3. Kuyper & religion (27 Oct); 4. Kuyper & politics (10 nov); 5. Kuyper & science (24 Nov); 6. Kuyper & art (8 dec).
Write to me for the zoom link: jeff@schumancentre.eu
Tot volgende week
