Kan je je herinneren waar je afgelopen vrijdag een jaar geleden was?
Dat is waarschijnlijk het moment dat u voor het eerst hoorde van de verassende uitkomst van het Brexit referendum: dat 52% van de Britse stemmers de ongeëvenaarde keuze maakten om de Europese Unie te verlaten, tot grote schrik van diegene die voor ‘Blijven’ hadden gestemd, waar de meerderheid van de Schotten, Noord-Ieren, en Londonaren onder vallen.
Het eerste verjaardag van de ‘Onafhankelijkheidsdag’ was niet precies wat Nigel Farage een jaar geleden in gedachten had toen hij voorstelde om 23 juni tot een nationale ‘Onafhankelijkheidsdag’ uit te roepen. Er waren maar weinig mensen afgelopen vrijdag in een feeststemming. Theresa May al helemaal niet. Haar dagen als premier lijken geteld te zijn na haar gok met de vervroegde verkiezingen om haar onderhandelingspositie tegenover de EU te versterken.
Toen Koningin Elizabeth afgelopen woensdag haar toespraak kwam houden in het Britse Parlement droeg ze een blauwe jurk met een bijpassende hoed met een cirkel van bloemen met een geel hart, barste het internet van de gesprekken over wat voor signaal zij bedoelde te sturen. Guy Verhofstadt, de Brexit onderhandelaar van het Europese Parlement, tweette: ‘Het is duidelijk dat de EU sommigen in het Verenigd Koninkrijk inspireert’.
De Brexit werd gevolgd door nog een grote schok met de uitslagen van de Amerikaanse verkiezingen. Kort daarna begon het nieuwe jaar met zorgen over nieuwe verstoringen. De komende verkiezingen en mogelijke winst van de populisten in Nederland en Frankrijk werd met toenemende angst bekeken. In Januari was ik deel van een overleg van Christelijke denkers waar we het hadden over de de bloem die verwelkt.
Het was een opluchting voor velen toen zowel de Nederlandse als de Franse kiezers wakker geschut leken te zijn door de verwarring die volgde na de Brexit in het Verenigd Koninkrijk en de politieke chaos in het Witte Huis. Beide verkiezingsuitslagen sloten de populisten uit, al gooiden de Fransen de oude elite er wel uit – om in ieder geval voor nu de stabiliteit te herstellen. Hun nieuwe pro-EU president wil graag de Frans-Duitse as waar het Europese project oorspronkelijk op is gebouwd, versterken.
Vooruitzichten
Al zijn Theresa May en Angela Merkel allebei domineesdochters, ze delen dezelfde politieke vooruitzichten. Merkels kansen om opnieuw verkozen te worden, zien er beter uit sinds dat zij besloten heeft zich voor een vierde termijn als bondskanselier verkiesbaar heeft gesteld.
Merkel wordt als Europa’s belangrijkste leider gerespecteerd en heeft tijdens de eurocrisis voor stabiliteit gezorgd, behield de aan de Krim gerelateerde sancties en liet moreel leiderschap zien tijdens de vluchtelingencrisis. Haar politieke vooruitzichten kregen een serieuze rivaal in Marin Schultz, de voormalige president van het Europese Parlement, die terugkeerde naar Berlijn in de hoop haar te vervangen. Maar de onverwachtse winst van haar partij in het dichtbevolkte Noordrijn-Westfalen, een sociaaldemocratisch bolwerk, hebben haar kansen nieuw leven ingeblazen.
De Alternative Für Deutschland (AfD), een rechts-populistische partij, leek eerst door de angst voor meer migranten aan stemmen te winnen, maar deze partij is nu verdeeld en gedesoriënteerd.
Wat ook de uitkomst zal zijn, Duitsland, in het hart van het continent, zal toegewijd blijven aan de EU, de eurozone, en het Frans-Duitse bondgenootschap die de nodige stabiliteit en continuïteit zal bieden in een Europa dat onzekere tijden tegemoet gaat.
‘Gif’
Ondetussen aan de andere kant van het steeds groter wordende kanaal, is de Aartsbisschop van Canterbury, Justin Welby, er erg ongerust over dat de Brexit de Britse samenleving blijft verdelen. Door een nationale krant heeft hij een oproep gedaan voor gesprekken met alle partijen om het ‘gif’ uit het EU-debat te halen. Recente gebeurtenissen laten nog eens de dringende noodzaak zien voor een proces van interne verzoening, schreef hij, tussen regio’s, sociale groepen, geloven, en generaties. Hij pleitte dat de toekomst van Groot Brittannië moet rusten op het verzoende algemene belang waartoe gekomen wordt door goede debatten en meningsverschillen.
Dr. Michael Schluter, de oprichter van het Jubilee Centre in die ook regelmatig bijdragen levert voor evenementen van het Schuman Centre, zet zich ervoor in dat Christenen verzoeners zullen zijn, en werken en bidden voor een positieve en vredige uitkomst van het Brexit proces. In een recent ‘Cambridge Paper’ Brexit in a fractured Europe, schrijven zij dat Brexit zwanger is met risico’s en kansen voor de relaties tussen de betrokken gemeenschappen en natiën.
Als het slecht afgehandeld wordt, zou dit kunnen zorgen voor bitterheid en wrok, waardoor de relatie tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU27 zou bederven. Ze waarschuwen dat het kan resulteren in hoge wederzijdse economische kosten en een chaotisch uiteenvallen van de EU27.
Aan de andere kant, als het op een relationeel fijngevoelige manier wordt afgehandeld dan zou de Brexit tot een nieuwe consensus kunnen leiden over de Britse identiteit en staatsinrichting, en een wederzijds voordelige handelsovereenkomst met de EU27. In hun paper stellen ze een vorm van confederalisme voor als alternatief voor zowel federalisme en het oude patroon van totaal aparte nationale identiteiten.
Of dit nu haalbaar is of niet, een ding lijkt in deze onzekere tijden zeker: de achtbaan is nog niet voorbij.
Tot volgende week,
