De Holodomor: begraven geschiedenis, ontkende waarheid

juli 22, 2025

(WeeklyWord extra: de tweede in een serie van vier over de gekaapte geschiedenis van Oekraïne)

De Holodomor is een van de gruwelijkste gruweldaden van de 20e eeuw. Van 1932 tot 1933 kostte een door de mens veroorzaakte hongersnood, georkestreerd door het Sovjetregime van Stalin, naar schatting 3,5 tot 5 miljoen Oekraïners het leven.

Het was niet het gevolg van droogte of economisch wanbeheer – het was een wapen. Het woord zelf, Holodomor, is een combinatie van de Oekraïense woorden holod (honger) en moryty (doden), een grimmig accurate term voor wat zich ontvouwde op de vruchtbare vlaktes van Oekraïne: massale hongersnood die werd beraamd om de geest van een natie te vermorzelen.

Collectiviseren en Verzet

Aan het einde van de jaren 1920 lanceerde Stalin een campagne van gedwongen collectivisatie, met als doel het bijeenbrengen van privéboerderijen in door de staat gerunde collectieven in de hele Sovjet-Unie. Oekraïne, bekend als de “graanschuur van Europa”, stond centraal in dit plan. Maar het was ook problematisch. Oekraïense boeren verzetten zich hevig tegen de overdracht van hun land, vee en middelen van bestaan. Hun verzet was niet alleen economisch, maar ook cultureel en nationaal. Nadat ze na 1917 kortstondig onafhankelijk waren geweest, hielden veel Oekraïners vast aan hun taal, tradities en lokale autonomie.

Stalin zag dit verzet niet alleen als ongehoorzaamheid, maar als verraad. Vastbesloten om het Oekraïense nationalisme en elke dreiging van separatisme uit te roeien, besloot hij om de wil van het Oekraïense volk te breken – niet met wapens, maar met honger.

Honger Ingezet als Wapen.

De Holodomor was het resultaat van een berekende reeks beleidsmaatregelen:

• De quota voor het vorderen van graan werden onmogelijk hoog gesteld. Als dorpen daar niet aan konden     voldoen, volgden er strafmaatregelen.

• Gemeenschappen op de zwarte lijst werden afgesneden van alle voorraden – geen voedsel, geen handel, geen hulp. Het werden eilanden van uithongering.

• Interne paspoorten werden ingevoerd om boeren te verbieden de hongersnoodzones te ontvluchten. Degenen die het toch probeerden, werden gearresteerd of aan de grens teruggestuurd.

• Brigades die voedsel in beslag namen, trokken door het platteland en namen niet alleen graan, maar ook aardappelen, groenten en zelfs zaad voor toekomstige aanplant in beslag.

Kinderen stierven naast lege schuren. Gezinnen namen hun toevlucht tot het eten van gras, boomschors en uiteindelijk, ondenkbaar, elkaar. Rapporten van kannibalisme doken op toen hele dorpen in stilte en dood instortten.

Dit was geen wanbeleid. Het was genocide.

Leugens, Censuur en Stilzwijgen.

Wat de Holodomor bijzonder angstaanjagend maakt, is niet alleen de omvang van het lijden, maar ook de uitgebreide Sovjetcampagne om het te verbergen. Censuur was absoluut. Woorden als “hongersnood” werden uit de kranten geweerd. Spreken over de crisis kon leiden tot gevangenisstraf of executie.

Ondertussen pochten Sovjetfunctionarissen over recordoogsten en exporteerden ze graan naar het Westen. Buitenlandse correspondenten zoals Walter Duranty* van The New York Times herhaalden de officiële lijn, bagatelliseerden berichten over hongersnood en prezen Stalins vooruitgang. Duranty won zelfs een Pulitzer Prize – een feit waarover vandaag de dag nog steeds bitter wordt gedebatteerd.

Westerse regeringen, die graag diplomatiek met de USSR wilden samenwerken, keken grotendeels de andere kant op. Ze wisten het, maar handelden niet.

De Diaspora Houdt de Waarheid Levend.

Terwijl de USSR de waarheid begroef, hielden Oekraïense gemeenschappen in het buitenland de waarheid levend. Overlevenden die naar Canada, de Verenigde Staten en Europa emigreerden, begonnen zich uit te spreken. In de jaren 1950 en 1960 werden getuigenissen verzameld, verhalen geschreven en zaden van historisch geheugen geplant.

In 1983 werd de 50e verjaardag van de hongersnood gevierd met protesten en herdenkingsevenementen in het hele Westen. Het werk Harvest of Sorrow van de Britse historicus Robert Conquest werd een mijlpaal en documenteerde de politieke wortels van de hongersnood. Toch ontkende de Sovjet-Unie alles.

Pas in 1991, met de onafhankelijkheid van Oekraïne, kon de waarheid officieel worden erkend. Oekraïne verklaarde de Holodomor tot genocide en begon een nationale herinnering op te bouwen die lang onderdrukt was.

Erkenning en Ontkenning 

Vandaag de dag erkennen meer dan 30 landen de Holodomor als genocide, waaronder Canada, Australië en een groot deel van Oost-Europa. Maar Rusland blijft het ontkennen. Het officiële standpunt van Moskou is dat “alle Sovjetvolkeren hebben geleden” tijdens de collectivisatie, waarbij de hongersnood wordt afgeschilderd als een tragisch maar onbedoeld gevolg van de modernisering.

Het regime van Poetin, dat zeer veel belang hecht aan het herstel van een neo-Sovjetverhaal, bagatelliseert de Holodomor actief. Door desinformatie, een herziening van de geschiedenis en de verheerlijking van Stalin probeert het Kremlin de historische waarheid opnieuw te vertroebelen – net zoals het vandaag een brutale oorlog voert tegen Oekraïne.

Waarom de Holodomor Nog Steeds Belangrijk Is.

De Holodomor is niet alleen een historische episode, het is een diepe wond. Het laat zien hoe honger kan worden gebruikt als politiek wapen. Het onthult de angstaanjagende efficiëntie van autoritaire controle wanneer herinnering, waarheid en identiteit worden onderdrukt. En het onderstreept waarom de huidige Oekraïense strijd voor soevereiniteit en vrijheid zo diep geworteld is in het trauma van het verleden.

De Holodomor herdenken is niet alleen de doden eren – het is je verzetten tegen het uitwissen van de geschiedenis. Het is leugens confronteren met de waarheid, imperiale overheersing uitdagen met historische duidelijkheid en beweren dat het lijden van geen enkele natie begraven mag worden onder propaganda.

In onze eigen tijd, nu desinformatie zich verspreidt en het autoritaire regime weer de kop opsteekt, is het herdenken van de Holodomor een daad van geweten. Het herinnert ons eraan wat er op het spel staat wanneer de waarheid wordt ontkend en waarom gerechtigheid en herinnering hand in hand moeten gaan.

Vergeten is het risico op herhaling.

Herinneren is weerstand bieden.

De film “Mr. Jones”, geregisseerd door Agnieszka Holland, vertelt het verhaal van de Welshe journalist Gareth Jones, die de Holodomor aan het licht bracht, een door de mens veroorzaakte hongersnood in Oekraïne in de jaren 30. De film toont Jones’ reis naar de Sovjet-Unie, waar hij getuige is van de verwoestende gevolgen van het Sovjetbeleid en probeert de waarheid aan de wereld te brengen, ondanks pogingen om de informatie te onderdrukken. (zie Netflix of Pathé)

Tot volgende week,




Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *