Neville Chamberlain keek afgelopen zaterdag onheilspellend op ons neer vanaf zijn larger-than-life portret boven de schoorsteenmantel in een chique Londense herenclub. Chamberlain??!!
Eerlijk gezegd was ik al uit mijn comfortzone in de elitebuurt van Buckingham Palace. Maar ik had toegestemd om een bijeenkomst bij te wonen van uitgenodigde leiders uit alle continenten die discussieerden over de strategie om landen tot discipel te maken.
Mijn ongemak werd verergerd door de ontwikkelingen in München en Washington in de voorgaande dagen. De door de Amerikanen geleide internationale orde, gebaseerd op de internationale rechtsorde, respect voor soevereine grenzen en instellingen die naties verantwoordelijk houden, werd door de roekeloze regering in Washington afgebroken. Terwijl de vrije wereld sinds de Tweede Wereldoorlog altijd naar Amerika had gekeken voor leiderschap, was de grimmige realiteit nu dat die rol helaas was uitgespeeld.
München betekende in Chamberlains tijd dat er concessies werden gedaan: een Britse premier, die ons nu vanaf de muur zat aan te staren, gaf toe aan een dictator met plannen voor Europese overheersing. Het resultaat was een tragische oorlog.
München zal in onze tijd herinnerd worden vanwege de capitulatie van een Amerikaanse president voor een dictator met plannen om de heerschappij over Centraal- en Oost-Europa te veroveren. Waar zal dit verraad van westerse waarden toe leiden?
De juichstemming in Moskou staat in schril contrast met het verbijsterde ongeloof in Kiev en onder de Europese leiders. Pro-Kremlin bloggers kunnen de wending niet geloven waarbij hun oorlogsmisdadige president wordt beloond voor zijn genocidale invasie en wrede vernietiging van meer dan een miljoen Russische en Oekraïense levens. Dappere en oorlogsvermoeide Oekraïners, die allemaal persoonlijk hebben geleden en van wie velen dierbaren hebben verloren, hebben belediging bij belediging gevoegd doordat een Amerikaanse president (!) hun land de schuld geeft van het beginnen van de oorlog (!) en hun moedige leider ervan beschuldigt een dictator (!!) te zijn.
Verantwoordelijk?
Twee dagen later ging ik met een bezwaard gemoed oostwaarts door Londen naar mijn volgende evenement. Een bevriende politicus had me aangespoord om naar de Alliance for Responsible Citizenship (ARC) te gaan, met Jordan Peterson, talloze andere sprekers en 4000 internationale deelnemers. Het congres, dat ‘Een beter verhaal’ beloofde, was een indrukwekkend georganiseerd, goedbetaald, hightech evenement met veel TED-talkachtige presentaties, panels, tentoonstellingen en nevenevenementen.
De sprekerslijst had me al gewaarschuwd dat mijn comfortzone nog verder zou worden opgerekt. Maar ik wilde wel graag mensen als Os Guinness, Ayaan Hirshi Ali en Niall Ferguson horen. Het was mijn eerste kennismaking met Peterson, de Canadese psycholoog met een wereldwijde aanhang die zichzelf omschrijft als klassiek liberaal en traditionalist.
Ik werd warm van zijn ontmaskering van het postmoderne liberalisme als het nastreven van hedonistisch plezier en zelfontplooiing waarbij zelfopoffering ten behoeve van anderen, familie, gemeenschap en natie, wordt afgewezen. En zijn vasthoudendheid aan het feit dat de geschiedenis een verhaal heeft, dat de westerse samenleving gevormd is door het Bijbelse verhaal waarin opoffering voor het algemeen belang centraal staat, resoneerde sterk bij mij.
Os Guinness’ kristalheldere commentaar gedurende een panel zette de toon voor een groot deel van de conferentie, namelijk dat we voor een ‘beschavingsmoment’ staan waarin de westerse samenleving ofwel vernieuwd, verloren of vervangen zal worden. In een latere toespraak daagde Os een geboeid publiek uit om verder te gaan dan lippendienst aan een Joods-christelijke erfenis en zich persoonlijk in te zetten voor God. Vernieuwing van het geloof is onontbeerlijk, zo betoogde hij, voor zingeving, verbondenheid en een doel in het leven.
Ik had me echter moeten realiseren dat de inhoud van het programma de Anglo-Amerikaanse meerderheid van de aanwezigen zou weerspiegelen. Toch was ik niet voorbereid op de stortvloed van sprekers die de conservatieve Amerikaanse manier, de nieuwe president en het rauwe kapitalisme tegenover het ‘socialisme’ (onhandig verward met communisme) prezen. Mike Johnson, de spreker van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, verbonden via live video, sprak over ’the pendulum swinging back from the left to the centre (!)’ in een toespraak die geweldig klonk maar inhoudsloos werd door het gedrag van zijn baas.
Geisoleerd
Net als in de voorgaande week in München stond Amerika in het middelpunt van de belangstelling. Oekraïne werd niet eens genoemd. In de bubbel van het gigantische ExCel centrum in Londen werden we geisoleerd van de tragische realiteiten die zich op het wereldtoneel ontvouwden. Met de opmerkelijke uitzondering van New York Times schrijver David Brooks: zijn waarschuwing dat de huidige presidentiële sloopgolf onherstelbare schade zou kunnen aanrichten, op nogal wat tenen getrapt.
Ik had gehoopt dat de onlangs bekeerde Ayaan Hirshi Ali ook gezond verstand in de huidige crisis zou brengen. Maar mijn hart zonk toen ze begon te pleiten voor nationalisme in tegenstelling tot transnationale instellingen zoals de VN en de EU. Nationalisme is niet de oorzaak van oorlogen, beweerde ze, in navolging van extreemrechtse politici!
Beste Ayaan, ik wilde zeggen: zie je niet dat nationalisme ertoe leidt dat de grote jongens de kleine jongens overheersen, precies zoals nu gebeurt in de besprekingen over Saoedi-Arabië? Dat dat juist de filosofie van ‘macht is goed’ is? Ben je de grote les van de Tweede Wereldoorlog al vergeten, toen initiatieven onder Amerikaanse leiding een internationale orde van instellingen oprichtten, gebaseerd op waarden als rechtvaardigheid, vrede, rechtsstaat en solidariteit, om schurkenstaten ter verantwoording te roepen?
En om te voorkomen dat er ooit weer zo’n oorlog uitbreekt? Zie je niet dat nationalisme egoïstisch en isolationistisch is en het algemeen belang negeert, precies dezelfde fout die deze conferentie vond in het postmoderne liberalisme?
Er is een meer volwassen manier dan competitie, onafhankelijkheid en geldingsdrang. En dat is samenwerking, onderlinge afhankelijkheid en wederkerigheid, de oorspronkelijke visie op Europese integratie.
En ja, er is een beter verhaal te vertellen. Ondanks de stagnatie waren er deze week flarden te horen. Maar het is geen wit, Anglo-Amerikaans, conservatief, kapitalistisch, christelijk nationalistisch verhaal dat de klok probeert terug te draaien naar het ‘christendom’.
Jezus stond ook op de tenen van de nationalisten van zijn tijd toen hij dat betere verhaal vertelde, dat over de barmhartige Samaritaan. Vandaag de dag zou hij ons waarschijnlijk choqueren door het over de barmhartige Palestijn te hebben. Jezus zelf vatte de wet samen in het dubbele gebod om God en de naaste lief te hebben. Mexicaans of Canadees, Oekraïens of Russisch, Israëlisch of Palestijns.
Dat is een beter verhaal.
Tot volgende week,
