Hoe moeten volgelingen van Jezus reageren in een tijd van politieke onrust en culturele fragmentatie, waarin de luidste stemmen vaak de wijste overstemmen?
Vridagavond reflecteerde ik over deze vraag met een groep jonge professionals in Brussel. We begonnen met de oude woorden van de profeet Micha: “Wat vraagt de Heer van u? Rechtvaardig te handelen, barmhartigheid lief te hebben en nederig te wandelen met uw God” (Micha 6:8). Deze drie deugden – rechtvaardigheid, barmhartigheid en nederigheid – bieden een kompas voor ons gedrag in een tijdperk van polarisatie.
Rechtvaardig handelen: Verankerd in waarheid
Rechtvaardigheid begint met waarheid. In een tijd waarin misinformatie en manipulatie welig tieren, moeten christenen mensen van waarheid zijn – zowel feitelijk als moreel. We kunnen de waarheid niet manipuleren, zelfs niet als het ons argument dient. Rechtvaardig handelen betekent streven naar wat juist is, niet naar wat slechts voordelig of populair is.
Rechtvaardigheid roept ons op om het beeld van God in ieder mens te zien – zelfs in degenen wiens opvattingen we verwerpelijk vinden.
Rechtvaardigheid verzet zich tegen het tribale instinct om de wereld in ‘wij’ en ‘zij’ te verdelen. Rechtvaardigheid weigert geloof te gebruiken als wapen voor politiek gewin.
Rechtvaardig handelen betekent de waarheid spreken tegen de macht – de leugens en halve waarheden ontmaskeren. Het betekent de waarheid spreken in liefde – tegen onze buren, onze gemeenschappen en ons eigen hart. Het betekent het algemeen belang nastreven – het belang van iedereen, niet alleen van onze eigen stam – met name de gemarginaliseerden en stemlozen.
Rechtvaardigheid is geen wraak; het is herstellend. Rechtvaardigheid verlangt ernaar dat relaties en samenlevingen worden hersteld, niet alleen gestraft. Rechtvaardigheid zoekt shalom. Rechtvaardigheid staat als een stille revolutie tegenover de schreeuwpartijen van onze tijd: ze luistert, onderscheidt en geneest.
Liefdevolle barmhartigheid: geworteld in liefde
Barmhartigheid is de houding van liefde in een gebroken wereld. Ze erkent dat we allemaal behoefte hebben aan genade. In een gepolariseerde cultuur lijkt barmhartigheid op geduld, vergeving en empathie. Barmhartigheid kiest ervoor om te begrijpen voordat ze veroordeelt. De parabel van de barmhartige Samaritaan leert ons dat barmhartigheid liefhebben betekent dat we ‘de ander’, onze tegenstanders, niet behandelen als vijanden die vernietigd moeten worden, maar als naasten die bemind moeten worden. Barmhartigheid overstijgt stam en ideologie. Barmhartigheid overschrijdt grenzen, heelt wonden en herstelt waardigheid.
Barmhartigheid roept ons ook op om weerstand te bieden aan het cynisme dat het politieke leven doordrenkt. Wanneer alles een machtsspel wordt, herinnert barmhartigheid ons eraan dat mededogen de meest transformerende kracht op aarde is. We kunnen barmhartigheid in praktijk brengen in onze gesprekken – aan de eettafel, in politieke debatten of op sociale media – door te weigeren degenen die van ons verschillen te vernederen, te karikaturiseren of te dehumaniseren.
Liefhebbende barmhartigheid staat ons niet toe ons terug te trekken uit de publieke ruimte, maar om deze met zachtheid te betreden. Barmhartigheid stelt ons in staat om ons niet als cultuurstrijders, maar als cultuurgenezers in te zetten – mensen die de waarheid spreken, gekruid met genade.
Nederig wandelen: Geworteld in hoop
Nederigheid is een zeldzame deugd in het openbare leven van vandaag. In een tijdperk van verontwaardiging en zelfpromotie is nederig wandelen tegen de cultuur in. Nederigheid herinnert ons eraan dat wij niet de redders van de wereld zijn – Christus is dat. Wij hebben niet alle antwoorden; we zijn nog steeds leerlingen in de school van genade.
Nederigheid weerhoudt ons ervan politieke bewegingen of leiders te verafgoden. Nederigheid stelt ons in staat te bekennen wanneer we ongelijk hebben gehad. Het bevrijdt ons om te luisteren voordat we spreken, om van anderen te leren en erop te vertrouwen dat God aan het werk is, zelfs op manieren die we niet begrijpen.
Nederig wandelen is uiteindelijk een daad van hoop. Het vertrouwt erop dat Gods bedoelingen niet worden gedwarsboomd door menselijke dwaasheid of falen. Terwijl gerechtigheid ons grondt in waarheid en genade ons grondt in liefde, bouwt nederigheid ons op met hoop – het stille vertrouwen dat de waarheid zal zegevieren en het licht de duisternis zal overwinnen. Hoop herinnert ons eraan dat het verhaal nog niet af is.
Rechtvaardigheid, genade en nederigheid zijn dus gegrondvest op waarheid, liefde en hoop.
Waarheid zonder liefde wordt hard en verdeeldheid zaaiend; liefde zonder waarheid wordt sentimenteel en zwak; hoop zonder een van beide wordt naïef. Waarheid confronteert leugens, maar doet dat met liefde. Liefde bouwt bruggen, maar doet dat zonder de waarheid te verlaten. Hoop houdt beide in stand en herinnert ons eraan dat het verhaal nog niet af is.
Trouwe aanwezigheid
Jezus beschreef de rol van zijn volgelingen in de wereld met nog een ander drietal: als ‘het zout van de aarde’, ‘het licht van de wereld’ en ‘gist in het deeg’.
Zout conserveert en voegt smaak toe – het voorkomt bederf. Licht onthult en leidt – het verdrijft angst. Gist werkt onzichtbaar en doordringend – het transformeert het geheel van binnenuit.
In tijden van cultuuroorlog is de optie noch terugtrekking noch overheersing. Zout, licht en gist suggereren een andere strategie: trouwe aanwezigheid als een trouwe minderheid.
Denk er eens over na: Zout, licht en gist herinneren ons aan de kracht van een trouwe minderheid. Alle drie vormen elk een heel klein onderdeel van de maaltijd, de kamer of het brood – maar toch transformeren ze elk het geheel.
Tot volgende week,
