Tegen de huidige Europese trends in naar extreem-rechts, hebben de Britten de traditioneel linkse Labourpartij een verpletterende overwinning bezorgd.
“KEIR WE GO!” kondigde de Daily Mirror in grote hoofdletters aan tegen een paginagrote foto van Labour-leider Sir Keir Starmer en zijn vrouw Victoria. De nieuwe bewoners van Downing Street 10 zijn het zesde First Couple sinds het Brexit Referendum in 2016.
Vanwaar de naam ‘Keir’? De ouders van Starmer – die nooit hadden kunnen dromen van de overwinning die hun zoon ooit zou behalen – hebben hem naar verluidt vernoemd naar de Labour-held Keir Hardie (1856-1915), de radicale christelijke medeoprichter, eerste leider en eerste parlementslid van de Labour Party. Keir’ was de achternaam van James Keir Hardie’s moeder, een variatie op ‘Kerr’. Net als zijn belijdende Heer en Verlosser werd Hardie verwekt door een ongehuwde moeder genaamd Mary en had hij een stiefvader die timmerman was.
In tegenstelling tot Hardie behoort Starmer echter tot de 37 procent van de Britten die ‘geen religie’ aanvinken. Dit zal ongetwijfeld invloed hebben op zijn ambtstermijn. Aan de ene kant heeft Starmer de belangrijke rol verwelkomd van kerken, moskeeën en andere religieuze organisaties in samenwerking met de lokale overheid als sociale netwerken van steun in reactie op bijvoorbeeld COVID en de crisis rond de kosten van levensonderhoud.
Aan de andere kant heeft Labour beloofd om ‘bekeringstherapie’ te verbieden, een onderwerp dat de Tories op de lange baan schoven als een ‘bedreiging voor de godsdienstvrijheid’. Zoals de Evangelische Alliantie had betoogd, zou een uitgebreid verbod “kerkleiders in gevaar brengen van vervolging wanneer ze preken over bijbelse teksten met betrekking tot huwelijk en seksualiteit” en zou het “een lid van een kerk kunnen criminaliseren die samen met een ander lid bidt wanneer zij vragen om gebed om verleiding te weerstaan”.
Rechtvaardige doelen
Geboren en getogen in Schotland begon de jonge Hardie (de naam van zijn stiefvader) al op tienjarige leeftijd in de kolenmijnen te werken. Toen hij nog maar veertien was, werd hij voorzitter van een mijnwerkersbond en al snel leidde hij mijnwerkersstakingen. Nadat hij door de mijneigenaren op de zwarte lijst was gezet, werd Keir redacteur van een krant die opkwam voor de rechten van mijnwerkers.
Op 23-jarige leeftijd hielp hij mee aan de oprichting van de Schotse Labourpartij in 1888. Als de rijken en machtigen in het parlement vertegenwoordigd werden door politieke partijen, vroeg hij, waarom zouden de armen en machtelozen dan niet ook een stem hebben?
Ondertussen had zijn eerdere bekering door een non-conformistische christelijke beweging, de Evangelical Union, hem gelanceerd als lekenprediker. Dit trainde hem op zijn beurt voor effectief spreken in het openbaar, waarbij hij een breed scala aan rechtvaardige doelen promootte die het lijden en de ellende van de armen verlichtten, waaronder de drankbestrijding. Zowel in zijn toespraken als in zijn prediking haalde Hardie vaak de evangeliën, Jakobus en profeten uit het Oude Testament aan.
De Bijbel inspireerde zowel zijn passie voor gerechtigheid voor de arbeiders als zijn kritiek op de ‘kerkelijkheid’ van zijn tijd. In navolging van het profetische voorbeeld van Johannes de Doper hekelde hij vrome zakenlieden die doordeweeks hun geloof vergaten en geestelijken die zich niet uitspraken tegen sociaal onrecht.
Doen, niet geloven – alleen het eerste maakt iemand een christen,’ predikte hij. Christus heeft nooit één keer de arme, zwakke, dwalende zondaar veroordeeld,’ schreef hij later in een publicatie van de Labour Party. Hij bewaarde de beschimpingen van zijn toorn voor de geestelijken en het religieuze volk van zijn tijd.
Onrechtvaardige systemen
Hardie werd een leidende stem in de christelijk-socialistische beweging, die tussen 1870 en 1930 aan beide kanten van de Atlantische Oceaan het sterkst was. Terwijl socialisme – ‘het s-woord’ in sommige christelijke kringen – vaak wordt gelijkgesteld aan communisme, onderschreef Hardie socialistische economie op basis van de leer van Jezus en de Bijbel. Terwijl Marx de nadruk legde op het klassenconflict, vochten hij en zijn medechristen-socialisten tegen onrechtvaardige systemen.
Socialisme, met zijn belofte van vrijheid, zijn grotere hoop voor de mensheid, zijn triomf van vrede over oorlog, zijn binding van de rassen van de aarde in één allesomvattende broederschap, moet, moet zegevieren,’ predikte hij.
Nadat hij in 1892 zijn zetel in het parlement had veroverd, kreeg Hardie de hoon van de pers en andere parlementsleden over zich heen door een eenvoudig tweed pak, een rode stropdas en een Sherlock Holmes-achtige ‘deerstalker’-hoed te dragen in plaats van de formele zwarte jas, zwarte zijden hoge hoed en gesteven vleugelkraag.
Een korte video op de website van de Keir Hardie Society legt uit dat Hardie in 1915 overleed tijdens de Eerste Wereldoorlog, negen jaar voordat de Labourpartij voor het eerst een parlementaire meerderheid behaalde en voordat hij veel van de zaken waarvoor hij vocht werkelijkheid zag worden: stemrecht voor vrouwen, publiek eigendom van belangrijke industrieën, de val van het Britse Rijk, de oprichting van de National Health Service, een nationaal minimumloon, een achturige werkdag, de oprichting van de verzorgingsstaat, een trapsgewijze inkomstenbelasting, gratis onderwijs, zelfbestuur voor Schotland, Wales en Noord-Ierland en pensioenen.
Moge de nieuwe Kier inspiratie putten uit dezelfde bron die de passie van de oude Kier voor rechtvaardigheid voor iedereen aanwakkerde.
