De protestbewegingen in naam van vrije en eerlijke verkiezingen , die vorige week plaatsvonden in de voormalige Sovjet-satellieten van Wit-Rusland en Kirgzystan, weerspiegelen de gebeurtenissen in Midden- en Oost-Europa drie decennia geleden.
Soortgelijke taferelen waren eenendertig jaar geleden in de straten van de Oost-Duitse stad Leipzig te zien. Die leidden tot een keerpunt op vrijdag 9 oktober 1989. Het wonder van Leipzig, zoals de opmerkelijke gebeurtenis op deze avond werd genoemd, zou precies een maand later leiden tot de val van de Berlijnse muur. Het toonde de triomf van de ‘zachte krachten’ van waarheid, liefde en gerechtigheid, uitgeoefend door gebed en geweldloos protest, over onderdrukking en tirannie.
Het is een verhaal dat we eerder in deze blog hebben verteld. Het is voor herhaling vatbaar.
Ter gelegenheid van het jubileum verwees de Oost-Duitse Suse Chmell afgelopen vrijdagavond tijdens de Schuman Talk van deze maand naar dit verhaal. Zij is de dochter van een luthers predikant, en ze was toen 15 jaar oud en glipte vaak van huis weg om deel te nemen aan gebedsbijeenkomsten en protestmarsen in een naburige stad.
Radicaal idee
Het startpunt van deze beweging van vreedzame rebellie tegen het onderdrukkende communistische bewind was de historische Nikolaikirche in Leipzig, waar Luther had gepredikt en Johan Sebastian Bach koormeester en organist was geweest. Veel van zijn composities waren voor het eerst in deze kerk te horen.
In 1982 begon Christian Führer, de predikant van de Nikolaikirche, op maandagavond met een handvol gelovigen gebedsbijeenkomsten voor vrede, Friedensgebete. Oorspronkelijk was men gericht op het recht om te emigreren, maar tegen het einde van de zomer van 1988 omarmden de deelnemers een radicaler idee: blijven en ageren voor een vrij en democratisch Duitsland. Dominee Führer wist dat Stasi-agenten de bijeenkomsten bijwoonden, en hij was erg blij met de kans om voor een publiek te spreken dat niet weg kon lopen, bijvoorbeeld over de Bergrede.
Ondanks politiegeweld bleef het Friedensgebet steeds meer mensen trekken. In het voorjaar was de toegang tot de kerk voor auto’s geblokkeerd. Zelfs de dichtstbijzijnde afritten van de snelweg werden afgesloten of aan grootschalige controles onderworpen.
In de herfst van 1989 naderde de beweging zijn hoogtepunt. De Nikolaikirche bleef openstaan voor iedereen: gelovigen en ongelovigen, ware aanbidders en geheim agenten. De autoriteiten probeerden de kerkleiders onder druk te zetten om de vredesgebeden te annuleren. De politie omsingelde de kerk en begon brutale arrestaties uit te voeren. Elke maandag werden er meer arrestaties verricht, en toch stroomden er meer bezoekers naar de kerk, zodat de tweeduizend zitplaatsen niet genoeg waren.
Op maandag 2 oktober marcheerden 20.000 mensen van de Nikolaikirche naar de Thomaskirche aan de andere kant van de stad, waar ze werden opgewacht door oproerpolitie met schilden, helmen en wapenstokken. Woensdag 7 oktober was de 40ste verjaardag van de DDR, een aanleiding voor wijdverbreid protest. De politie waadde tegen demonstranten, arresteerde velen en sleurde ze naar paardenstallen.
Gebeden en kaarsen
Twee dagen later, op 9 oktober, werden duizend Stasi-medewerkers naar de Nikolaikirche gestuurd om ‘provocaties te voorkomen’. Aan het begin van de middag hadden 600 van hen posities ingenomen in de kerk. Halverwege de middag was de kerk vol en hadden laatkomers om 17.00 uur zeven andere kerken in het stadscentrum gevuld.
Na de gebeden liepen de 2000 kerkgangers met hun kaarsen het gebouw uit, waar ze werden begroet door 70.000 vredesbetogers op straat. Wachtende soldaten, paramilitairen en politie begonnen de menigte in te trekken op zoek naar provocatie, maar niemand gaf toe aan de verleiding om met geweld te reageren.
Pfarrer Führer beschreef wat er gebeurde: ‘Als je een kaars draagt, heb je twee handen nodig. Je moet voorkomen dat de kaars uitgaat. Je kunt geen steen of knuppel in je hand houden. En het wonder gebeurde. Jezus ‘ geest van geweldloosheid greep de massa aan en werd een krachtige vreedzame macht. Troepen, industriële milities en de politie raakten erbij betrokken, ze gingen in gesprek. Vervolgens trokken ze zich terug. Het was een avond in de geest van onze Heer Jezus, want er waren geen overwinnaars of overwonnenen, niemand triomfeerde over de ander en niemand leed gezichtsverlies. ‘
Later gaf het hoofd van de Stasi toe: ‘We waren op alles voorbereid, behalve gebeden en kaarsen.’
Suse bekende dat ze zich had geschaamd om mensen te vertellen dat ze uit Oost-Duitsland kwam, totdat ze besefte dat ze getuige was geweest van een wonder van God. Door dit verhaal over de transformatie van haar natie te vertellen, zou ze anderen kunnen aanmoedigen die nog steeds voor vrijheid en gerechtigheid ageren in plaatsen als Noord-Korea, Wit-Rusland en andere voormalige Sovjet-satellieten.
Gratis e-book: Het wonder van Leipzig was slechts een van de vele gebeurtenissen in de voormalige communistische wereld die leidden tot de ineenstorting van marxistische regeringen van Estland tot Roemenië, van Oost-Duitsland tot Rusland. Ik heb een tiental van deze verhalen, die voorheen wekelijks verschenen, verzameld in een e-book dat ik u op verzoek gratis zal toesturen. Schrijf me via jeff@schumancentre.eu.
Tot volgende week,
