Een van de best bewaarde geheimen van Amsterdam is hoe de stad in de 14e eeuw door een wonder voor het eerst op de Europese kaart werd gezet.
Hoewel veel Amsterdammers niets van deze gebeurtenis weten, is het voor Nederlandse katholieken geen geheim. Vanavond, na middernacht, zullen 7000 van hen uit heel Nederland in een stille processie door de binnenstad lopen om de gebeurtenis te herdenken. Ik ben van plan om vanavond zelf aan dit jaarlijkse evenement deel te nemen.
Het nieuws over dit wonder verspreidde zich tot in Rome, waar de paus Amsterdam tot pelgrimsstad uitriep. Dat was bijna alsof je de Olympische Spelen voor je stad won. Het betekende dat tienduizenden pelgrims nu Amsterdam zouden bezoeken, een plek waar God was verschenen. Er moesten veel pelgrimsherbergen worden geopend. En ook de eerste ziekenhuizen, want met zoveel bezoekers uit heel Europa dat geplaagd werd door de pest, waren die geen luxe.
Een pelgrimstocht kon de pelgrim uitstel van tijd in het vagevuur opleveren, of vergeving van bepaalde zonden, of kon worden ondernomen uit dankbaarheid voor verhoorde gebeden, voor genezing, bijvoorbeeld. Onder de pelgrims die naar de Mirakelstad kwamen, waren twee Heilige Roomse keizers, Maximiliaan (15e eeuw) en Karel V (16e eeuw).
Dus wat was dit wonder?
Het jaar is 1345. Volgens de traditie is een zieke man die in wat nu de belangrijkste winkelstraat van de stad is, de Kalverstraat, ernstig ziek en vreest dat hij stervende is. Dus wordt de priester uit de Oude Kerk (toen nog Sint-Nicolaaskerk genoemd) gestuurd om de eucharistie te bedienen. Dat houdt in dat de hostie wordt geconsecreerd, die volgens de katholieke leer van de ’transsubstantiatie’ het letterlijke lichaam van Christus wordt. Na het ontvangen van de geconsacreerde hostie spuugt de man alles uit, hostie en al. De meid ruimt plichtsgetrouw de rommel op en gooit het in het vuur.
Er zijn door de eeuwen heen variaties op het verhaal ontstaan. Eén versie stelt dat de meid de hostie de volgende ochtend in de as vindt, helemaal ongeschonden. Ze legt hem in een klein kistje en brengt hem terug naar de priester in de Oude Kerk, een kleine kilometer verderop.
Een andere versie legt uit hoe de gewijde hostie daadwerkelijk boven de vlammen zweeft en de meid hem onmiddellijk met haar blote handen kan pakken zonder zichzelf te verbranden. De priester wordt vervolgens opgeroepen om de hostie terug te brengen naar de kerk. Wie zou immers het lichaam van Christus zomaar willen weggooien? De volgende dag ontdekt de meid de hostie echter weer in de open haard in de Kalverstraat!
Opnieuw wordt de priester opgeroepen om de hostie op te halen en terug te brengen naar de kerk. Maar opnieuw, de volgende ochtend, verschijnt de hostie weer in de open haard van de zieke man. Drie keer, zo gaat het verhaal, verschijnt de hostie op wonderbaarlijke wijze weer in de open haard.
De priester, die zich realiseerde dat er iets bovennatuurlijks gebeurde, meldde de gebeurtenissen aan zijn superieuren en liet het Eucharistisch Lichaam van de Heer langs dezelfde route terugdragen van het huis naar de kerk in een plechtige processie met andere geestelijken. De bisschop van Utrecht gaf opdracht tot een officieel onderzoek en een jaar later, met de zegen van Rome, verkondigde hij de geloofwaardigheid van het wonder.
De plechtigheid van het Allerheiligste Sacrament werd toen ingesteld als een jaarlijkse feestdag voor de hele stad, inclusief de jaarlijkse herhaling van de Mirakelprocessie. Amsterdam werd zo een Mirakelstad, een pelgrimsstad, die gelovigen van heinde en verre aantrok.
Later werd op de plek van het wonder een kapel gebouwd, de Heilige Stede. Tot op de dag van vandaag wordt de pelgrimsroute die naar het stadscentrum leidt nog steeds de Heilige Weg genoemd.
De kroon van de Keizer
Eind 15e eeuw bezocht keizer Maximiliaan van het Heilige Roomse Rijk Amsterdam als pelgrim. Dankbaar voor zijn herstel van een ziekte gaf hij Amsterdam het recht om zijn kroon op te nemen in het stadswapen. (Of, zoals sommigen beweren, in ruil voor genereuze leningen van de stad voor de financiering van zijn oorlogen).
Hoe het ook zij, de kroon van Maximiliaan is overal in de stad te zien als herinnering aan het Mirakel, ter ere van het symbool van de stad met het drievoudige kruis, boven op de straatlantaarns, en op de toren van de Westerkerk. Dit lang voordat Nederland ooit een monarchie werd.
De traditie van de Mirakelprocessie werd abrupt beëindigd in 1578 toen de gemeenteraad van Amsterdam besloot zich te bekeren tot het protestantisme. Openbare katholieke diensten waren verboden en de mis werd opgedragen in geheime kerken, schuilkerken. Ingetogen vieringen bleven zo’n drie eeuwen lang buiten het zicht van het publiek doorgaan, totdat in 1881, nadat de katholieken waren geëmancipeerd, de traditie nieuw leven werd ingeblazen.
Een schuilkerk in het Begijnhof is gewijd aan het Mirakel van Amsterdam en zal een van de verschillende startpunten zijn voor de processie van vanavond. In de English Reformed Church recht tegenover in de Begijnhof, houden we het tweede van negen Geloof in Mokum-evenementen in dit 750-jarig jubileumjaar, (na de eerste twee weken geleden in de Oude Kerk).
Bekende Nederlandse tv-presentator Jurjen ten Brinke interviewt pater Gerard Wijers over het wonderverhaal. Wat we vandaag de dag ook mogen geloven over het ‘Mirakel’, het werd toen zeker breed geloofd met grote gevolgen voor de stad. Het roept ook de vraag op: ‘Kan een modern mens in wonderen geloven?’ Jurjen geeft zijn eigen antwoord door te vertellen hoe zijn moeder te horen kreeg dat hij met een open rug geboren zou worden. Toch werd hij geboren als een volkomen gezonde baby.
Iedereen is welkom bij dit Nederlandstalige evenement, vanaf 15.30 uur.
Tot volgende week,
