Hoe begint theologie eruit te zien wanneer ze uit de ‘samenkomende kerk’ door de ‘gezonden kerk’ naar de openbare ruimte wordt gebracht: de buurt, de directiekamer, de redactiekamer, de rechtszaal, de woonkamer, de ziekenhuisafdeling, de studio, de bioscoop, het stadhuis en de straatdemonstratie?
Theologie voor het openbare plein wordt openbare theologie genoemd en onderzoekt Gods doeleinden ‘voor het leven van de wereld’ (Johannes 6:51). Het gaat om ‘je bij God voegen in de openbare ruimte’, de zin van Alan Roxburgh aanpassend, ‘je bij God voegen in de buurt’. De vroege kerk noemde zichzelf ekklesia (wat ‘openbare vergadering’ betekent), en zag zichzelf als een openbare samenleving die Gods sociale orde vormde ter wille van de volkeren.
Openbare theologie in het algemeen is een verwaarloosd vakgebied onder evangelicalen. John Stott, hoofdopsteller van het beroemde Lausanne Covenant, heeft over ‘een halve eeuw verwaarlozing’ van de sociaal-politieke dimensies van het evangelie onder evangelicalen geschreven, grofweg verwijzend naar de jaren 1920-1970 toen hij het historische bijbelse geloof verdedigde tegen theologisch liberalisme ontmoette tegen zijn ‘sociale evangelie’. De halve eeuw van verwaarlozing had ons op dit gebied ver achterop doen lopen, gaf Stott toe.
Katholieken ontwikkelden daarentegen laat in de 19e eeuw een op de bijbel gefundeerde sociale leer, gebaseerd op de mensheid zoals geschapen naar Gods beeld. De vaders van de Europese beweging, Robert Schuman, Konrad Adenaeur en Alcide de Gasperi, en de christendemocraten-beweging werden gevormd door deze leer.
Rond dezelfde tijd verwekte Abraham Kuyper in gereformeerde kringen de openbare theologie in Nederland om ‘Gods heilige verordeningen in huis, op school en de staat voor het welzijn van het volk tot stand te brengen’.
Ondanks de trots op de erfenis van William Wilberforce, kwam er geen evangelisch equivalent uit. In plaats daarvan hadden we ‘een halve eeuw verwaarlozing’. Hoewel Christus ‘heerschappij over het hele leven gemakkelijk werd verklaard, neigden de evangelische focus op het individu en een ‘persoonlijke’ relatie met Jezus ertoe de sociale visie te verdringen: ‘als iedereen zich maar bekeerde, zou de openbare ruimte voor zichzelf zorgen’.
Geen ‘paus’
Evangelische deelname aan publieke aangelegenheden verliep zonder de ordelijke, politieke reflectie die door katholieken en Kuyperianen werd omarmd. Evangelicalen zijn er in alle politieke strepen en kleuren. Wat we gemeen hebben, en wat ons helpt te definiëren, is onze grote achting voor het gezag van de Schrift over zaken van leven en geloof. Toch kunnen verschillende interpretaties en accenten leiden tot verschillende politieke overtuigingen: monarchistisch, republikeins, kapitalistisch, socialistisch, liberaal, conservatief. Er is daarom niet per se één evangelische politieke positie. Er is geen evangelische ‘paus’ die officieel ‘orthodoxie’ verklaart in de evangelische wereld.
Stott’s baanbrekende boek Issues facing Christians today (1984) liet velen bijbels denken over de samenleving, vredestichting, het milieu, gelijkheid, mensenrechten, racisme, werk, seksualiteit en meer. Doch één kwestie die hij niet aansneed heeft gemeenschappen gepolariseerd, kerken, gezinnen en zelfs huwelijken in heel Groot-Brittannië, en deze week veroorzaakte rellen in Noord-Ierland: Europese eenwording.
Als evangelicalen zijn we met name afwezig geweest van constructieve betrokkenheid, ten eerste bij de wederopbouw van het naoorlogse Europa en meer recentelijk bij de voortdurende evolutie van dit historisch uniek experiment. Sommigen hebben een dergelijke betrokkenheid vergeleken met ‘de toren van Babel herbouwen’, ‘flirten met de hoer van Babylon’ en ‘stoeien met het beest’ van Openbaring. Dergelijke leringen, populair aan beide zijden van de Atlantische Oceaan, hebben populistische gevoelens onder evangelicalen gekoesterd.
Drie ontdekkingen
Dertig jaar geleden, toen ik de leider werd van YWAM Europe, zocht ik naar geestelijke vaders en moeders om te leren van Gods hart voor Europa. Ik heb drie ontdekkingen gedaan. Eén, zeer weinig evangelische leiders dachten zelfs in termen van ‘Europa’, anders dan in negatieve en fatalistische termen. Ten tweede, een rijke ader aan bijbels inzicht over Europa zou uit katholieke bronnen kunnen worden onttrokken. Drie, een evangelische blinde vlek in ons wereldbeeld was het resultaat van een steeds kleiner wordende horizon (ondanks onze ‘wereldwijde zendingsvisie’), uitgedrukt in het gezegde: Katholieken zien bossen; Protestanten zien bomen; Evangelicalen zien takken.
_______________________________________________________________
Hier is waar ik uw hulp zou willen hebben!
Momenteel ben ik bezig met postdoctoraal onderzoek naar evangelische attitudes ten opzichte van de Europese Unie en de factoren die deze hebben gevormd. Zou u bereid zijn een vragenlijst over dit onderwerp in te vullen op basis van uw observaties van de perspectieven van evangelicalen die u kent: familieleden, vrienden, collega’s en contacten? Wat zou u zien als de belangrijkste vormgevers van deze opvattingen? Van welke formele trainingsprogramma’s bent u op de hoogte in Europa om evangelicalen toe te rusten voor een dergelijke reflectie en betrokkenheid?
Als dit het geval is, neem dan contact met mij op via stateofeuropeforum@gmail.com en ik zal u de vragenlijst toesturen.
________________________________________________________________
Onze verkenning van de evangelische houding ten opzichte van de Europese Unie is een specifiek geval van ‘toetreden tot God in de openbare ruimte’. Een evangelische missionaire openbare theologie zal gelovigen toerusten om te leven als kritische deelnemers aan de openbare ruimte, en Gods doeleinden voor de mensheid en gerechtigheid voor iedereen bevorderen.
P.S. Als u Dr. Peter Saunders over de Covid-pandemie hebt gemist tijdens de Schuman Talk van deze maand, kunt u hier nog steeds zijn uitstekende wereldwijde enquête bekijken.
Tot volgende week,
