Recente artikelen op de christelijke nieuwswebsite Evangelical Focus, in de aanloop naar de komende verkiezingen voor het Europees Parlement in juni, weerspiegelden de mening van evangelische christenen dat de Europese Unie ‘een verre entiteit was die weinig invloed had op hun dagelijks leven’.
Anderen vonden dat Brussel deel uitmaakte van het probleem van een continent dat zijn christelijke wortels had verlaten. Zulke opvattingen vertellen ons misschien meer over evangelischen dan over de EU. Dat is mijn conclusie nadat ik drie jaar geleden onderzoek deed naar evangelische opvattingen over Europese integratie. Twintig evangelische leiders die ik interviewde en die een breed scala aan evangelische organisaties en bewegingen vertegenwoordigden, voornamelijk in West-Europese landen, zagen twee dominante factoren die evangelische opvattingen over de EU bepalen: onwetendheid en onverschilligheid.
Er werden verschillende historische en theologische redenen gegeven waarom evangelischen onwetend waren over de Europese geschiedenis, het verhaal van de EU en over wat de Bijbel leerde over politiek, regering en internationale relaties. Een Britse evangelische academicus sprak van ‘ongelooflijke onwetendheid (over Europa) over het geheel van de kerken’. In Spanje en Frankrijk waren evangelischen in de geschiedenis naar de marge geduwd en ‘voelden zich daar nu op hun gemak’. Ook hadden populaire eschatologieën, verspreid door Amerikaanse boeken en films, de oudere generatie beïnvloed om Europa vooral als een Modern Babylon te zien.
Nationale onafhankelijkheid en soevereiniteit werden op de website genoemd als redenen waarom Nederlandse evangelischen over het algemeen afstand hadden genomen van de EU. ‘Het is te ver van mijn bed’, is een veelgehoorde klacht, ook al hebben velen hun bed misschien wel gekocht bij het pan-Europese fenomeen IKEA! Maar praten over ‘onafhankelijkheid’ en ‘soevereiniteit’ getuigt van onwetendheid over de huidige realiteit van het hedendaagse web van internationale verplichtingen en politieke en economische onderlinge afhankelijkheid. De klok terugdraaien naar het oude nationalisme – zoals veel populistische politici goedkoop beloven – is onmogelijk in een wereld die voor mondiale uitdagingen staat en waarin samenwerking en solidariteit essentieel zijn om te overleven.
Drie minuten!
Ondanks onze stellige toewijding aan het gezag van de Bijbel, blijven wij evangelischen op grote schaal onwetend over de centrale rol van de Bijbel in het vormgeven van de Europese samenleving, cultuur en waarden; over de breedte en diepte van Gods missie in de Bijbel voor zijn gehele geschapen orde; over de Bijbelse implicaties voor sociaal-politieke verantwoordelijkheid; over het christelijk geloof dat de grondleggers motiveerde van wat de EU is geworden; en over de verantwoordelijkheid van Gods volk om deel te nemen aan de strijd om de ziel en de toekomst van Europa.
Onbekendheid met het verhaal van christelijke vergeving en verzoening, en de rol van kerkgerelateerde bewegingen, heeft de mythe gevoed dat het Europese project slechts een humanistische inspanning is die goddeloze levensstijlen promoot. Weinig Nederlanders weten wanneer of wat de Dag van Europa is en waarom het het bepalende moment van het naoorlogse Europa kan worden genoemd. Onlangs nam ik deel aan een wandeltocht door de Europese wijk, met zo’n dertig Nederlandse deelnemers onder leiding van twee seculiere Nederlandse journalisten. Nadat onze gids in het Europees Parlement het over de Dag van Europa had gehad, vroeg ik de groep of iemand ons kon vertellen wat en wanneer de Dag van Europa was. Niet één van de dertig wist het.
Toch wordt 9 mei in Centraal- en Oost-Europa, waaronder Oekraïne, gevierd als de Dag van Europa, de geboortedag van het Europese project. Want op die dag in 1950 kondigde Robert Schuman, de Franse minister van Buitenlandse Zaken en een gelovig man, een plan aan om de kolen- en staalindustrie van de deelnemende landen onder een gemeenschappelijke autoriteit te brengen en zo de soevereiniteit te delen. Vanaf die dag lag er een plan op tafel dat de drijvende kracht achter de Europese integratie is geweest. Schumans toespraak duurde minder lang dan het duurt om een ei te koken – slechts drie minuten! En toch legde het de basis voor het Europese huis waarin 450 miljoen Europeanen vandaag in vrede en samenwerking samenleven.
Sluit bij ons aan!
Sinds de Reformatie werden protestantse christenen territoriaal gericht (bijv. de Nederlandse Hervormde Kerk en de Kerk van Engeland) en verloren zo het bredere Europese perspectief dat katholieken nog steeds hebben. De visie van kleinere onafhankelijke evangelische kerken werd nog beperkter. Zoals een historicus het formuleerde: ‘Katholieken zien bossen; protestanten zien bomen’. En we zouden daaraan kunnen toevoegen: ‘evangelischen zien takken’.
Gelukkig onthult nieuw christelijk wetenschappelijk onderzoek Europese integratie als een project dat een moreel kader biedt dat vaak geïnspireerd is door christelijke kerken die getraumatiseerde samenlevingen helpen een nieuwe toekomst tegemoet te gaan. Het project ‘Blueprints of hope‘ (Blauwdrukken van hoop) bijvoorbeeld houdt op 7 mei een symposium in Utrecht waar dergelijke conclusies worden gepresenteerd, onder voorzitterschap van Prof. dr. Beatrice de Graaf.
Europadag, twee dagen later op 9 mei, valt dit jaar op Hemelvaartsdag. Voorafgaand aan het State of Europe Forum van dit jaar, dat begint op vrijdagavond 10 mei in de Karmelietenkerk (hierboven), houdt het Schuman Centrum een (Engelstalige) European Studies Day op Europadag zelf in de Kapel voor Europa. Voor iedereen die het verleden, het heden en de toekomst van Europa beter wil begrijpen, biedt deze dag inzicht in hoe het evangelie vorm heeft gegeven aan Europa, de Europese integratie en de huidige EU-politiek.
Mijn collega Evert Van de Poll en ik zullen deze dag worden bijgestaan door David Fieldsend, voormalig attaché bij de vertegenwoordiging van de aartsbisschop van Canterbury bij de EU, en Jasper Knecht van de Quo Vadis denktank.
Het State of Europe Forum is dit jaar een gezamenlijk project van Ensemble pour l’Europe (België), de Europese Evangelische Alliantie in Brussel en het Schuman Centrum voor Europese Studies, evenals het European Prayer Network, dat extra gebedsevenementen zal houden in verband met het Forum, te beginnen op 8 mei om 14.00 uur op de Grote Markt 28, Brussel. Zie: www.facebook.com/groups/prayernetworkHFE.
Kom naar Brussel en doe mee!
Tot volgende week,
