Wat verlangen wij naar kerstsfeer en troost nu de noordelijke winterzonnewende nadert en de nachten donkerder en langer worden!
Want het nieuws lijkt ook somberder en deprimerender te worden. Deze week was een achtbaan van emoties. Er is geen vrede in zicht in Palestina, de geboorteplaats van Jezus, terwijl Hamas nog steeds 132 gijzelaars vasthoudt die zijn meegenomen bij de gewelddadige aanval van 7 oktober. Het aantal burgerslachtoffers neemt toe en het Israëlische leger staat voor het dilemma van de duivel: het ontwortelen van een diepgewortelde terroristische organisatie, gefinancierd door zowel Moskou als Brussel.
Deze week verklaarde Vladimir Poetin dat er geen vrede in Oekraïne zal zijn totdat hij zijn doelstellingen van totale overwinning bereikt: ‘denazificatie’, demilitarisering en totale capitulatie voor zijn autocratische dictatuur. Geconfronteerd met de Republikeinse oppositie verzachtte Joe Biden deze week zijn belofte om Oekraïne te steunen ‘zo lang als nodig is’ tot ‘zo lang als we kunnen’. Het vooruitzicht op een tweede termijn voor de vorige president, die zegt Poetin te geloven boven zijn eigen inlichtingendiensten, lijkt veel Amerikaanse aanhangers, waaronder talloze christenen, niet te verontrusten, ongelofelijk maar waar. Maar het doet wel huiveringen van afgrijzen door de meeste Europese machtscentra gaan.
Maar niet door de kantoren van Viktor Orbán, die zich verzette tegen de toetreding van Oekraïne tot de EU en de toekenning van de broodnodige financiële steun van de EU voor dat belegerde land. Ook niet door het kantoor van de nieuwe voorzitter van het Nederlandse parlement, de extreemrechtse Martin Bosma, en zijn baas Geert Wilders, wiens partij de meeste zetels behaalde bij de recente Nederlandse verkiezingen.
Hoopvol
Je wilt dit nieuws eigenlijk net zomin lezen als ik erover wil schrijven. Maar we kunnen onze ogen niet sluiten voor de realiteit. Onverschilligheid en onwetendheid onder de welwillenden schept de ruimte waardoor mensen met gevaarlijke ideeën aan de macht komen. Zoals Timothy Garton Ash deze week schreef: de toekomst van Europa staat op het spel. Kiezen we voor dictatuur of democratie?
Ik ben misschien niet optimistisch over de nabije toekomst, maar ik heb wel hoop. Ondanks het donker en de somberheid zijn er lichtpuntjes.
Want ook deze week was er goed nieuws. COP28 heeft een overeenkomst gesloten waarin alle landen worden opgeroepen om af te stappen van het gebruik van fossiele brandstoffen. Donald Tusk is weer premier in Polen en wil de ondermijnende effecten op de democratie van acht jaar rechts bewind door de Law & Justice-partij (PiS) ongedaan maken. En in Brussel besloot de EU-Raad, ondanks de uitgesproken tegenstand van Orbán, onderhandelingen over toetreding met Oekraïne en Moldavië te openen.
Uiteindelijk is onze hoop echter niet gevestigd op onze politieke of militaire leiders. De diepgaande kerstboodschap van licht in het duister is dat het weerloze kindje van Bethlehem niemand minder was dan God in het vlees, de schepper en koning van de hele schepping en alle schepselen. Op een dag zal hij terugkeren om de kasboeken van de geschiedenis kloppend te maken.
Helaas begrijpt de feestende menigte hier heel weinig van, maar dit is wat de sterren, kaarsen en kerstverlichting eigenlijk betekenen: de profetische woorden van Jesaja, Micha en anderen, zelfs inclusief de heidense ziener Bileam, zullen vervuld worden! De mensen die in duisternis leven, zouden een groot licht zien. Het kind zou Eeuwige Vader, Vredevorst worden genoemd. Het kind zou in Bethlehem geboren worden. Er zou een ster uit Jacob komen.…
Lichtpunten
De Nederlandse kunstenaar Rembrandt van Rijn was een meester in de techniek van clair-obscur, waarbij hij licht en duisternis contrasteerde, ook om het kerstverhaal te vertellen. In zijn etsen van nachtelijke kerststallen verwijst het licht dat de duisternis verlichtte – maanlicht, lamplicht, kaarslicht, sterrenlicht – naar het Licht dat in de wereld kwam om te redden, te herstellen, te genezen en te verlossen. Rembrandt wijdde een groot deel van zijn carrière aan het uitbeelden van de gebeurtenissen rond de geboorte van Christus, zowel in etsen als in olieverf en potlood. Als een van de meest innovatieve prentmakers aller tijden experimenteerde hij met technieken en materialen om de intensiteit van de lichtpunten in zijn nachtelijke scenario’s te vergroten.
De engel die aan de herders verschijnt (1634) beeldt de nacht af die wordt verlicht door een gloed van hemels licht, terwijl een engel de doodsbange herders vertelt dat ze niet bang moeten zijn dat er een baby is geboren die Christus de Heer is.
De lichtbron in De aanbidding der herders: een nachtstuk (circa 1652) is de herderslamp, die de blik van de herders verlicht, gericht op de verlichte gezichten van Maria en Jezus (zie hierboven).
Andere nachtelijke prenten beelden de Heilige Familie uit, vertellen over de vlucht naar Egypte en de presentatie in de tempel wanneer Simeon God dankt voor de komst van het licht naar de heidenen.
Een ander voorbeeld, De ster van de koningen (circa 1651), hoewel strikt genomen geen kerstscene, geeft de viering van Drie Koningen weer in de straten van Amsterdam, wanneer kinderen gingen zingen met een papieren stervormige lampion.
Telkens wanneer we deze donkere dagen een Kerstster zien, kunnen we bemoedigd worden dat het Licht van de volken inderdaad is gekomen, een licht dat schijnt in de duisternis en niet kan worden uitgedoofd (Johannes 1:8).
Rembrandt moedigt ons deze kerst aan om hoopvol te zijn, blij te zijn en niet bang te zijn, ondanks de duisternis om ons heen.
Tot volgende week,
