Hoeveel waarde hechten we aan de onafhankelijkheid van ons land?
De meesten van ons in westerse landen beschouwen onafhankelijkheid als vanzelfsprekend. We hebben nooit iets anders gekend.
Maar vandaag vieren de Oekraïners met diepe dankbaarheid de 34e verjaardag van hun afscheiding van de Sovjet-Unie. Dankbaarheid jegens God en jegens hun dierbaren die hun leven hebben gegeven om hun land vrij te houden van overheersing, onderdrukking en pogingen tot uitroeiing.
Gedurende het grootste deel van zijn geschiedenis heeft Oekraïne in de schaduw van buitenlandse mogendheden geleefd: Polen, Litouwen, Oostenrijk, het Ottomaanse Rijk en vooral Rusland. Onafhankelijkheid betekent voor Oekraïners het terugwinnen van hun stem, hun identiteit en het recht om hun eigen lot te bepalen.
24 augustus 1991 is voor hen een datum om te vieren. In kerken in het hele land zullen Oekraïners God danken voor hun zwaarbevochten vrijheid en zijn bescherming vragen tegen de agressor. Ze hebben congregaties over de hele wereld opgeroepen om samen met hen te bidden, zowel in dankbaarheid als in smeekbede. Lausanne Europe, 24-7 Prayer en de European Evangelical Alliance behoren tot de vele geloofsnetwerken die deze oproep ondersteunen.
Vanmorgen zal president Zelensky in de Sint-Sophia-kathedraal in Kiev een 24-uursgebedsketen starten, die op maandagochtend zal uitmonden in zijn toespraak tijdens het Nationale Gebedsontbijt. Kort nadat de Russische invasie 1277 dagen geleden begon, leidde de president zijn volk in gebed vanuit die kathedraal, in een gebed dat we eerder hebben gepresenteerd als een uitstekend kader voor onze eigen gebeden.
Ik schrijf deze column terwijl ik op weg ben naar Kiev voor het Ontbijt Gebed. Het is mijn eerste bezoek sinds COVID, toen we nog in minder dan drie uur rechtstreeks van Amsterdam naar Kiev konden vliegen. Deze reis duurt drie dagen – per trein, vliegtuig, bus en auto.
‘Catastrofe’?
Voor het Kremlin staat deze datum echter symbool voor de ‘grootste catastrofe van de twintigste eeuw’, namelijk het uiteenvallen van het Sovjetimperium. Vladimir Poetin zal niet rusten voordat hij Russkiy Mir heeft hersteld, dat wil zeggen Ruslands aanspraak op een historisch recht om zijn buurlanden te domineren.
Zijn gesprekken over ‘vrede’ in dit stadium is dus gewoon bedoeld om hem de ruimte te geven om zich voor te bereiden op zijn volgende poging om ‘de rechtmatige orde te herstellen’. The Kyiv Independent meldde deze week dat er bewijs is voor zijn plannen om de bezette gebieden van Oekraïne om te vormen tot een gemilitariseerde zone als lanceerplatform voor het bevorderen van zijn doelstellingen.
Eeuwenlang waren de vruchtbare gronden van Oekraïne – de zogenaamde ‘graanschuur van Europa’ – zowel een zegen als een vloek. Ze trokken imperiums aan die controle wilden krijgen over de grondstoffen en handelsroutes, zoals we de afgelopen weken in deze column hebben besproken.
Vanaf het einde van de 18e eeuw wilde Rusland niet alleen Oekraïne overheersen, maar ook het nationale bewustzijn van het land onderdrukken. De Oekraïense taal, literatuur en geschiedenis werden verboden of herschreven om aan te sluiten bij de Russische verhalen. De Oekraïense identiteit werd alleen getolereerd als folklore, nooit als politieke of culturele kracht.
Onder Sovjetbewind werd de onderdrukking nog wreder. De Holodomor-hongersnood van 1932-1933, veroorzaakt door Stalin, kostte miljoenen Oekraïners het leven, niet alleen als bijkomende schade van de collectivisatie, maar ook als een bewuste poging om het Oekraïense verzet te breken. Oekraïense kerkleiders, intellectuelen en kunstenaars werden gezuiverd. Het Sovjetproject had tot doel Oekraïne naadloos te laten aansluiten bij een ‘groter Rusland’ en zijn onafhankelijke tradities uit te wissen.
Zelfs toen Oekraïne een Sovjetrepubliek werd, was het nooit vrij. De grenzen, economie en het leiderschap werden bepaald in Moskou. De zogenaamde onafhankelijkheid van de Oekraïense SSR was een fictie, een masker voor de Russische imperiale controle.
Herstel
De onafhankelijkheid in 1991 was een daad van herstel. Het betekende dat Oekraïners, die lang te horen hadden gekregen dat ze slechts ‘kleine Russen’ waren, openlijk konden bevestigen: ‘wij zijn een volk op zich’.
Onafhankelijkheid maakte de heropleving mogelijk van de Oekraïense taal, die vroeger onderdrukt werd maar nu centraal staat in het nationale leven. Het stimuleerde de herontdekking van de Oekraïense geschiedenis – niet als voetnoot bij het verleden van Rusland, maar als het verhaal van een veerkrachtig volk met eigen helden, martelaren en cultuur.
Onafhankelijkheid heeft ook geleid tot een spirituele heropleving. Sinds 1991 is de godsdienstvrijheid teruggekeerd en in 2019 kreeg de Orthodoxe Kerk van Oekraïne autocefalie, wat zowel religieuze als politieke onafhankelijkheid symboliseert. In tegenstelling tot Rusland is er vrijheid voor alle geloofsrichtingen, met alleen beperkingen voor de met Moskou verbonden Oekraïense Orthodoxe Kerk vanwege de oorlogsomstandigheden.
Onafhankelijkheid brengt ook verantwoordelijkheid met zich mee. Vrijheid is kwetsbaar en kan gemakkelijk worden verspild door verdeeldheid, corruptie of apathie. Echte soevereiniteit vereist niet alleen weerstand tegen externe overheersing, maar ook het opbouwen van instellingen die het volk dienen, het handhaven van de rechtsstaat, het beschermen van minderheden en het waarborgen dat onafhankelijkheid niet alleen voor de elite is, maar voor elke burger.
De onafhankelijkheid van Oekraïne heeft een boodschap voor de andere voormalige republieken van de Sovjet-Unie en voor de hele wereld. Het verkondigt dat elk volk, hoe vaak het ook onderdrukt is, het recht heeft om te bestaan, zijn taal te spreken, zijn verleden te herinneren en zijn toekomst vorm te geven. De moed van Oekraïne roept ons allemaal op om onafhankelijkheid niet als vanzelfsprekend te beschouwen, maar om de kosten en de waarde ervan te erkennen.
Tot volgende week,
