In de Schuman Talk van deze maand vertelt de Slowaakse politicus Jan Figel’ over de harde realiteit van het opgroeien onder het atheïstisch communisme in Tsjecho-Slowakije, en over de rol die zijn christelijk geloof speelde bij het brengen van hoop op vrijheid en vrede.
Hij is vernoemd naar zijn oom, die als 26-jarige leraar door agenten van de geheime dienst werd meegenomen en wiens lot onbekend is gebleven. Als jong kind zag hij in 1968 de Sovjettanks zijn land binnenvallen, waarmee op brute wijze de ‘Praagse Lente’ van Alexander Dubcek werd onderdrukt. Dubcek had geprobeerd ‘socialisme met een menselijk gezicht’ te introduceren – en die inval was een voorafschaduwing van de huidige Russische invasie van Oekraïne. Twee decennia later was hij getuige van enorme veranderingen in zijn land toen de Fluwelen Revolutie het oude regime omver wierp door de zachte krachten van waarheid en gerechtigheid. Nadat de Tsjechische Republiek en Slowakije eind 1992 door de Fluwelen Scheiding uit elkaar waren gegaan, dienden beide landen een aanvraag in om lid te worden van de Europese Unie. Figel’, afkomstig uit het oostelijke deel van Slowakije, leidde de toetredingsonderhandelingen van zijn land met de EU en was tussen 2004 en 2009 Europees commissaris in verschillende departementen, zowel in de Prodi- als in de Barroso-commissie.
Na een tussenfase als vicepremier van Slowakije werd Figel’ door de voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker, benoemd tot speciaal gezant voor de bevordering van vrijheid van godsdienst buiten de EU.
Wortels
Op het State of Europe Forum van afgelopen maand in Stockholm sprak Figel’ als volgt met forumdeelnemers via video over de wortels van vrijheid en vrede.
“Vrijheid en vrede zijn zeer belangrijke menselijke waarden. Zoals alle echte waarden vereisen ze een zekere voortdurende inspanning, waakzaamheid en onze verantwoordelijkheid. Vrijheid en vrede hebben wortels. Ze zijn geworteld in de deugden van waarheid en rechtvaardigheid.
“Smakelijke appels zijn vruchten van een gezonde boom met vitale levende en voedende wortels. Deze onzichtbare wortels blijven ondergronds, maar voor de zichtbare en gezonde vruchten zijn ze onmisbaar. En het begint allemaal met een klein zaadje en dan een jong, fragiel plantje van een boompje. Als we dus verlangen naar gezond fruit moeten we ook zorgen voor wortels en bomen.
“Zo zijn vrijheid en vrede zeer nodige en belangrijke vruchten van waarheid en gerechtigheid. Vrijheid is zeer populair. Maar we moeten niet vergeten dat vrijheid een mooie maar kwetsbare dochter is van een wijze en dappere moeder die waarheid heet. Omdat de waarheid ons bevrijdt van illusies, leugens, propaganda of demagogie. De waarheid onthult dat we allemaal vrij en gelijk in waardigheid en rechten worden geboren.
“Eerbiediging van de fundamentele mensenrechten van iedereen is een kern van moderne gerechtigheid. Maar we moeten niet vergeten dat rechten alleen mogelijk zijn in verband met plichten en verplichtingen. Menselijke waardigheid is een bron, een fundamenteel beginsel, van zowel mijn rechten als mijn plichten. Ik kan mijn rechten opeisen, maar ik moet ook denken aan mijn plichten als echtgenoot, als vader, als burger tegenover de ander en tegenover de gemeenschap waarin ik leef, te beginnen met mijn gezin.
“Vrede is een vrucht van gerechtigheid. Als we daarom vrede in de 21e eeuw willen, moeten we meer doen voor gerechtigheid in onze samenleving en tussen naties.
Zilver en goud
“De wortels van waarheid en rechtvaardigheid zien we terug in de waardigheid van elke menselijke persoon met zijn of haar onvervreemdbare en universele rechten. Een cultuur van menselijke waardigheid voor iedereen vereist respect en inzet voor twee oude, gerechtvaardigde ethische principes: het zilveren ethische principe en het gouden.
“Het Zilveren ethische principe zegt: doe anderen niet aan wat u niet wilt dat anderen u aandoen. En het Gouden ethische principe nodigt ons uit om op een positieve manier voor anderen juist wel te doen wat je wilt dat anderen voor jou zouden doen. Deze beginselen bevestigen gelijke waardigheid en bevorderen rechtvaardigheid voor iedereen. Wanneer de cultuur van menselijke waardigheid zegeviert, kunnen we genieten van de goede en smakelijke vruchten, vrijheid en vrede voor iedereen.”
In de Schuman Talk van deze week vertelt Figel’ over het “wonderjaar” toen het communisme instortte en dromen van vrede en vrijheid in vervulling gingen. Dit verhaal kan nooit genoeg worden verteld aan een jongere generatie, want die komt in de verleiding om vrijheid en vrede als vanzelfsprekend te beschouwen. Hij vertelt openhartig over het falen van Slowakije om openheid en integriteit na te streven vóór 1998, toen een door een wisseling van de macht het corrupte leiderschap vervangen werd. Hierdoor kon het EU-toetredingsproces beginnen, met Figel’ als hoofdonderhandelaar.
Hij vertelt ook hoe Robert Schuman voor hem een inspiratie is geweest voor zijn politieke carrière en persoonlijke relaties. Als we niet weten op welke basis de Europese integratie is gebouwd, vraagt hij zich af, hoe kunnen we dan succesvol doorgaan met uitbreiden?
Zijn aanstelling als speciaal gezant voor de bevordering van godsdienstvrijheid buiten de EU was een reactie op de massale wreedheden in Syrië en Irak die ISIS-terroristen hebben begaan tegen religieuze en etnische minderheden. Vrijheid van godsdienst is een voorwaarde voor een meer menselijke en vreedzame eenentwintigste eeuw. De EU zou meer moeten doen voor vrijheid van godsdienst binnen en buiten de EU, vindt Figel’, want een sterk Europa is een rechtvaardig Europa.
Je kunt zijn verhaal horen vanaf deze vrijdag om 18.00 uur CET.
Tot volgende week,
