De ziekenhuisopname van een 74 jaar oude, mannelijke coronapatiënt overschaduwde de afgelopen dagen de dertigste verjaardag van een van de meest succesvolle geopolitieke experimenten van onze tijd: de hereniging van Duitsland.
Want de afgelopen drie decennia van de Duitse geschiedenis waren aantoonbaar het meest voorspoedig, productief en harmonieus sinds Karel de Grote, aan het begin van wat Arthur Moeller van den Bruck aanduidde met de term ‘Eerste Rijk’, het Heilige Romaanse Rijk van 800-1806. Zijn boek Das Dritte Reich uit 1923 muntte de term – Het Derde Rijk – die door de nazi’s werd gebruikt voor de geïdealiseerde staat die alle germaanse volken omvat, als legitimatie voor hun heerschappij als opvolger van het Eerste Rijk en het zogenaamde Tweede Rijk, het Duitse keizerrijk van 1871-1918.
Opmerkelijke en onvoorspelbare gebeurtenissen, zoals de Pan-Europese Picknick en het Wonder van Leipzig leidden rechtstreeks tot de ‘toevallige’ opening van de Berlijnse Muur op 9 november 1989 en de opname van de Duitse Democratische Republiek in de Bondsrepubliek Duitsland. Het resulteerde in een verenigd Duitsland op 3 oktober 1990. Het waren veelzeggende ‘momenten van genade’ in het de voortgaande Europese verhaal.
Op die dag verklaarde Bondspresident Richard von Weizsäcker: “De dag is aangebroken waarin voor het eerst in de geschiedenis heel Duitsland zijn blijvende plek heeft gevonden in de kring van westerse democratieën.”
Dertig jaar later wordt de Duitse eenwording erkend als een buitengewoon succes. Het herenigde Duitsland is een stabiele, bescheiden en verantwoordelijke macht geworden in Europa en daarbuiten, geleid door ’s werelds meest vertrouwde leider, aldus een Pew Research poll afgelopen maand (76% procent, vergeleken met 16% voor onze coronapatiënt).
Het beste Duitsland
De huidige Bondspresident Frank-Walter Steinmeier sprak afgelopen zaterdag tijdens de officiële vieringen in Potsdam, nabij Berlijn, tot zijn landgenoten: “Vandaag wonen we in het beste Duitsland dat ooit heeft bestaan.”
Waarvoor alle Europeanen God zouden moeten danken. De welvaart van Duitsland in het hart van dit werelddeel, grenzend aan negen andere landen (en nog zeegrenzen met Zweden en Groot-Brittannië) is overduidelijk Europa’s welvaart.
De dingen hadden anders kunnen zijn als Margareth Thatcher dertig jaar geleden haar zin had gekregen. De Duitse eenheid zou er nooit zijn gekomen. Ze verzette zich er met hand en tand tegen dat Duitsland zo het grootste land van de Europese Gemeenschap zou worden. Het zou met zijn 80 miljoen inwoners de bevolkingsbalans met Frankrijk, Brittannië en Italië verstoren. Eind 1989 klaagde ze in Straatsburg: “We hebben de Duitsers tweemaal verslagen en nu zijn ze terug!”
‘Twee keer gebeten, drie keer zo waakzaam’ was de zorg die Thatcher, de Franse president François Mitterrand en Italië’s Giulio Andreotti deelden. De laatste voegde er spottend aan toe dat hij zóveel van Duitsland hield dat hij er wel twee van wilde.
Thatcher liet Sovjetleider Michaël Gorbatsjov weten dat Groot-Brittannië en West-Europa niet geïnteresseerd waren in de eenwording van Duitsland. Van zijn kant echter was Gorbatsjov wel geïnteresseerd. Hij mikte op een kernbom-vrije bufferstaat. De Duitse leiders wilden snel doorpakken voordat hij van gedachten zou veranderen of aan de kant zou worden gezet. Minister van buitenlandse zaken Eduard Sjevardnadze adviseerde de Oost-Duitsers niet te wachten. Een wijze raad, zo beseften zij minder dan een jaar later toen de oude Sovjet-garde een coup tegen Gorbatsjov ondernam.
President George H.W. Bush schaarde zich naast zijn Sovjet-evenknie door Thatchers angsten te negeren en Helmut Kohls inspanningen voor Duitse eenheid te steunen. Het maakte ruim baan voor de eenwording op weg naar haar hoogtepunt op 3 oktober.
Schaduw over Europeanen
De festiviteiten van zaterdag in Potsdam verliepen betrekkelijk bescheiden vanwege de covid-19-beperkingen. Niettemin wees Bondspresident Steinmeier zijn landgenoten erop dat ze trots kunnen zijn op hun vrije en democratische land, dat zij in de afgelopen dertig jaar sinds de hereniging hebben gebouwd. “Een verworvenheid die zelf de pandemie niet kan wegnemen”. Hij bracht een special eerbetoon aan hen die de vreedzame revolutie hebben geleid en de weg naar hereniging hebben gebaand.
Ironisch en tragisch genoeg is vandaag de dag zowel Thatchers geliefde Groot-Brittannië als Bush’ ooit zo machtige Verenigde Staten gevaarlijk verdeeld en gepolariseerd. De westerse wereld heeft eerder instabiliteit en discontinuïteit van deze aloude bastions van democratie te vrezen dan van zijn voormalige vijand.
De Duitsers beseffen ook dat Europa’s toekomst hun toekomst is. Terwijl we ons een Europese Unie zonder Groot-Brittannië kunnen voorstellen, zonder Duitsland zou ze niet kunnen bestaan.
Toch geeft de toekomst voor zowel Duitsland als de EU geen garantie zonder een herstelde trans-Atlantische relatie van vertrouwen en samenwerking. Een relatie die wordt bedreigd door geluiden uit het Witte Huis om Amerika uit de NAVO terug te trekken.
Het is de reden waarom de mogelijke herverkiezing volgende maand van de coronapatiënt een schaduw legt over alle Europeanen.
Moge het verhaal van het hedendaagse Duitsland ons bemoedigen als we bidden voor de komst van Gods Koninkrijk op aarde – in Europa en in Amerika – als in de hemel, en voor overheden die waarheid, liefde en recht behartigen.
P.S. Vrijdag aanstaande 9 oktober is de verjaardag van het Wonder van Leipzig. Om 18.00 uur begint dan de Schuman Talk van deze maand. Ik ga het met twee Oost-Europese vrouwen hebben over de gebeurtenissen in Leipzig en hun invloed op de eenwording. Het zijn Suse Chmell uit Bad Blankenburg en Christine Lieberknecht, voormalig minister-president van Thuringen (2009-2014) en lid van het nationale comité voor de viering van de eenwording. Wees erbij!
Tot volgende week,
