Hemelvaartsdag is een grotendeels vergeten feest.
Verrassend genoeg is het in sommige van de meest seculiere landen van Europa, zoals Frankrijk, Zweden, Finland en Nederland, een feestdag. Even verrassend is dat in het Verenigd Koninkrijk – waar de centrale rol van de Anglicaanse Kerk duidelijk naar voren kwam in de recente kroning van Charles – het geen feestdag is, ondanks dat het wereldwijd gevierd wordt door de Anglicaanse gemeenschap.
Weinig Europeanen weten wat er afgelopen donderdag werd gevierd. Weinig Europese christenen zouden er zelfs maar aan gedacht hebben. Terwijl Kerstmis en Pasen algemeen worden gevierd en begrepen, gaat de betekenis van Hemelvaartsdag verloren voor het publiek, christelijk of anderszins.
Voor degenen die over het onderwerp hebben nagedacht, het is – nou ja – een beetje gênant. Het idee dat Jezus ‘opstijgt’ of naar een hogere plaats zweeft, misschien een paar kilometer boven de hoogste vliegroutes, verbijstert de moderne geest. Eerlijk gezegd is het ‘dwaasheid voor de Grieken’, zoals Paulus het zou hebben gezegd.
Toch is de hemelvaart van Christus (hierboven geschilderd door Rembrandt) een christelijke traditie sinds de vroege kerk. De Apostolische Geloofsbelijdenis en de Geloofsbelijdenis van Nicea bevestigen beide dat Jezus op de derde dag uit de dood is opgestaan en naar de hemel is opgestegen, waar hij zit aan de rechterhand van de Vader.
Hemelvaartsdag is een intrinsieke schakel in de zich ontvouwende gebeurtenissen van de dood en opstanding van Jezus, vijftig dagen later gevolgd door de uitstorting van de Heilige Geest. Tien dagen voor Pinksteren wordt Christus, in zijn herrezen maar toch fysieke lichaam, overgebracht naar een ander rijk. Zijn hemelvaart was een voorwaarde voor de uitstorting van de Geest. Afwezig in lichaam, zou hij nabij zijn in de geest. Maar waar ging hij heen?
Ticket naar de hemel?
Afgelopen donderdag vierden we 50 jaar JmeO Nederland met een feest in het trainingscentrum van Heidebeek, waar zo’n 2000 huidige en voormalige studenten, medewerkers en vrienden aanwezig waren. Al ruim 40 jaar houden we op Hemelvaartsdag een Open Dag op Heidebeek. Want dat was de dag dat Jezus zijn discipelen vertelde om de hele wereld in te gaan en discipelen te maken onder alle volken. Heidebeek, een ‘springplank voor wereldzending’, heeft samen met andere JmeO-centra in heel Europa letterlijk duizenden jonge mensen toegerust en gezonden om precies dat te doen, op allerlei manieren.
Toch vermoed ik dat de boodschap die we hebben aangeboden soms een ’ticket naar de hemel’ was als we sterven. Maar is dit werkelijk de christelijke hoop?
Theoloog Tom Wright daagt in zijn boek Surprised by hope (2008) het misverstand uit ‘dat… mensen ertoe heeft gebracht te veronderstellen dat het de bedoeling is dat christenen deze huidige wereld en onze huidige lichamen devalueren en ze als armoedig of beschamend beschouwen…’ ‘Hemel, in de Bijbel is geen toekomstige bestemming’, betoogt hij, ‘maar de andere, verborgen, dimensie van ons gewone leven – Gods dimensie, zo je wilt. God heeft hemel en aarde gemaakt; uiteindelijk zal hij beide opnieuw maken en ze voor altijd samenvoegen ‘.
Vragen over de hemel
Tijdens onze vieringen op donderdag kwam het nieuws dat een zeer goede vriend was overleden. De volgende dag verspreidde het nieuws zich over de hele wereld dat ook Tim Keller was bezweken aan zijn strijd tegen kanker.
Wanneer we met de dood worden geconfronteerd, overspoelen vragen over de hemel, eindbestemmingen en leven na de dood onze geest. De boodschap van Wright in zijn boek is dat we te vaak de leer van de Bijbel over de christelijke hoop hebben gemist. Hij stelt twee onlosmakelijk met elkaar verbonden vragen.
“Ten eerste, wat is de ultieme christelijke hoop? Ten tweede, welke hoop is er op verandering, redding, transformatie, nieuwe mogelijkheden in de wereld in het heden? Zolang we de christelijke hoop zien in termen van ‘naar de hemel gaan’, op een verlossing die in wezen weg is van deze wereld, lijken de twee vragen ongetwijfeld niets met elkaar te maken te hebben”.
Toch is God niet van plan de dood zijn gang met ons te laten gaan. Toen Jezus sprak over het ‘koninkrijk der hemelen’, verduidelijkt Wright, sprak hij eigenlijk over het ‘koninkrijk van God’ dat op aarde was gekomen en niet over een of andere postmortale plaats waar de rechtvaardigen naartoe zullen worden begeleid als ze hun laatste adem uitblazen. Niemand zal van de aarde worden weggevoerd naar een of andere hemelse sfeer, benadrukt hij. Integendeel, de hemel zal hier zijn, op aarde, op deze planeet.
“De belangrijkste waarheid is dat hij bij ons terug zal komen”. Het Griekse woord parousia, meestal vertaald als ’terugkeer’ (wat Jezus’ wederkomst betekent), betekent eigenlijk ‘aanwezigheid’ – in tegenstelling tot afwezigheid. “Wanneer een koning of keizer een kolonie of provincie bezoekt, is het woord voor zo’n bezoek koninklijke aanwezigheid: in het Grieks parousia.”
Wright betoogt dat Paulus en de vroege kerk van mening waren dat de Jezus die zij aanbaden nabij was in geest maar afwezig in lichaam; maar dat hij op een dag lichamelijk aanwezig zou zijn. Dan zou de hele wereld, inclusief zijzelf, de plotselinge transformerende kracht van die aanwezigheid kennen.
Tot volgende week,
