Is dit de tijd dat ‘you are going to make Israel great again?’
Ergens tussen de opstanding en hemelvaart – waar we ons vandaag in de kerkelijke kalender bevinden – stellen de discipelen Jezus deze vraag. Het is bij een van de gelegenheden waarop Hij gedurende een periode van veertig dagen aan hen verscheen. Lucas schrijft deze vraag op in Handelingen hoofdstuk één. Jezus heeft hen net verteld dat ze in Jeruzalem moeten wachten totdat ze de Heilige Geest ontvangen.
Van wat dat zou betekenen hadden ze geen flauw idee. Echter, wat ze echt wilden weten, was of hun herrezen Messias de Joden nu zou bevrijden van hun misselijke Romeinse overheersers. Zou hij hun natie nu weer groot maken? Zou dit een nieuwe gouden eeuw voor Israël betekenen? De wederopstanding van de Zoon van David zou toch zeker een herrijzing betekenen van de gouden eeuw van Davids koninkrijk! En van Salomo’s glorie!
Jezus zal zijn wenkbrauwen hebben gefronst en bij zichzelf hebben gedacht: “Na drie jaar hebben jullie het nog steeds niet begrepen?!” Probeer Gods tijdschema niet te voorspellen, zegt hij tegen hen. Kijk liever verder dan Jeruzalem, verder dan Judea en Samaria – naar de uiteinden van de aarde. Gods plan ging niet in de eerste plaats over Israël. Jeruzalem moest het beginpunt zijn, niet het einddoel.
Toen de Geest uiteindelijk met Pinksteren kwam, leidde die uitstorting niet meteen tot de zendingsexplosie die we ons misschien voorstellen. Als we Lucas aandachtig lezen, leren we dat zelfs na het ontvangen van wat we nu de Grote Opdracht noemen, er in het volgende decennium nog een paar geestverruimende ervaringen nodig waren om de discipelen los te maken van hun ‘wij/zij’, ‘Jood/heiden’, etnocentrische mentaliteit.
Bijbelgeleerden zeggen ons dat er tenminste zeven of zelfs dertien jaar verstreken voordat Petrus het huis van Cornelius bezocht, overgehaald na enkele bovennatuurlijke interventies. Dat bezoek wordt over het algemeen gedateerd rond 37-43 na Christus. Hij stomverbaasd toen hij er getuige was van de uitstorting van de Geest op onbesneden heidenen (Handelingen 10). Pas toen begon hij te beseffen dat het evangelie en de doop met de Geest net zo goed voor niet-Joden was als voor Joden. Maar, zo vroeg hij zich bezorgd af, hoe moest hij dat uitleggen aan zijn mensen in Jeruzalem?
Barricade
Pas na Petrus’ ervaring in Caesarea werd in Antiochië ‘s werelds eerste niet-Joodse kerk gesticht, door onbekende Noord-Afrikaanse evangelisten uit Cyrene (niet uit Jeruzalem). Er ging een heel decennium voorbij voordat de vroege kerk de laatste instructies van Jezus om de hele wereld in te gaan, serieus begon te nemen!
Joods nationalisme, met andere woorden, stond de missie van de vroege kerk naar alle volkeren een heel decennium lang in de weg. Hoe verleidelijk is het om te denken dat het Gods plan is om ons land groot te maken! Hoe afleidend van de universele opdracht aan de kerk!
We leven in een tijd van toenemend nationalisme, dat veel christenen beïnvloedt. Extreem-rechtse partijen in Europa en elders trekken veel christelijke kiezers aan, vaak omdat ze beloven een verloren joods-christelijk erfgoed te herstellen. Soms wordt die steun gebrandmerkt als ‘christelijk nationalisme’. Aanhangers daarvan geloven dat ze trouw zijn door Gods rol in het openbare leven te beschermen of door morele waarden te verdedigen waarvan ze geloven dat die uit de Schrift komen.
Christelijk nationalisme is een politieke ideologie die christelijke identiteit vermengt met nationale identiteit. Het is meer gericht op het behoud van de eigen ‘stam’ en nationale identiteit dan op het delen van het evangelie met andere etnische groepen. Een ‘echte’ burger zijn wordt gekoppeld aan een (bepaald soort) christen zijn. Dat denken heeft zich in de geschiedenis op verschillende manieren geuit. Een goede Italiaan of Oostenrijker werd geacht katholiek te zijn. In veel orthodoxe landen betekende Grieks, Russisch, Bulgaars enzovoort orthodox zijn.
De kakikleurige Russisch-orthodoxe patriarchale kathedraal in Moskou (foto boven), ingewijd op Overwinningsdag, 9 mei 2020, ‘ter ere van de wederopstanding van Christus en gewijd aan de 75ste verjaardag van de overwinning in de Grote Patriottische Oorlog, evenals aan de militaire prestaties van het Russische volk in alle oorlogen’, is een extreme uiting van christelijk nationalisme.
Zowel in Groot-Brittannië als in de Verenigde Staten is christelijk nationalisme vandaag een belangrijke politieke invloed geworden die christelijke kiezers aantrekt. Hoewel het christelijke taal gebruikt, gaat het meer over politiek en cultuur dan over het authentieke christendom zoals Jezus dat onderwees. Wanneer het geloof een instrument voor nationalisme wordt, zeggen critici, dan houdt het op geloof te zijn. En het werpt een barricade op voor de zendingsopdracht.
Multi-etnisch
De kern van het christendom is trouw aan Christus, niet aan een aards volk (Filippenzen 3:20). Jezus verwierp consequent politieke macht en nationalisme (Johannes 18:36: ‘Mijn koninkrijk is niet van deze wereld’). De nieuwtestamentische visie op de kerk is multi-etnisch en mondiaal, niet gebonden aan één land of etnische groep (Openbaring 7:9).
Komende week zullen in heel Europa herdenkingen van het einde van de Tweede Wereldoorlog, tachtig jaar geleden, ons herinneren aan de verwoesting en het leed veroorzaakt door ongebreideld nationalisme.
In Warschau herdenken we vrijdagavond tijdens het State of Europe Forum de Schuman-verklaring, de toespraak van Robert Schuman op 9 mei 1950, precies vijfenzeventig jaar geleden. Die drie minuten durende toespraak legde de basis voor de wederopbouw van Europa op basis van vrede, samenwerking en gedeelde waarden, in een geest van vergeving en verzoening.
Vandaag de dag, in een wereld van toenemende autocratie en nationalisme, moeten we dringend opnieuw waarden omarmen als gelijkheid, solidariteit, streven naar het algemeen welzijn, wederkerigheid, onderlinge afhankelijkheid, menselijke waardigheid en vrijheid. We moeten ons opnieuw inzetten voor Jezus’ gebod om God en de naaste lief te hebben, en voor alle volkeren te getuigen van zijn werkelijkheid en waarheid.
God en de naaste liefhebben, ja. In de politiek zie ik echter de rechts nationalistische groeperingen met nuchter verstand de gevestigde orde van repliek dienen. De gevestigde orde is lange tijd al niet pro burger: slap optreden, veel in de doofpot, recht onrecht noemen, etc. Deze geesteshouding , van de gevestigde orde, wordt opgemerkt door “extreem” rechts, die uiteraard meer politiek dan kerkelijk is. Maar de Eu en de landelijke regeringen zijn zeker vandaag de dag heeel veel meer politiek dan kerkelijk, of eigenlijk meer demonisch dan God’s geestelijk. Dus ik ben blij met de nuchterheid van bijvoorbeeld Forum voor Democratie… overigens, niemand is goed, en De partij van Jezus is eeuwig. Zijn lichaam op aarde, is, een ieder die Hem aangenomen heeft als Heer en die zich door Hem laat vormen. Moge zijn wil geschieden..