Mijn nageslacht heeft een nieuwe naam voor mij: Europapa – naar de Nederlandse inzending aan het Eurovisie Songfestival van dit jaar.
De Friese zanger Joost Klein stond na een week bovenaan de hitlijsten in Nederland en scoorde ruim acht miljoen hits op YouTube en Spotify. Het nummer is ook erg populair in België en Polen, en staat al op nummer één in Oostenrijk, Zwitserland en Duitsland. Heel toepasselijk verschijnt Klein op Europadag, 9 mei, in de halve finale van het Songfestival in Malmö, en zal naar verwachting twee dagen later opnieuw in de finale verschijnen.
Bekijk het eens, activeer de ondertiteling en je hoort en leest een ongegeneerde viering van een Europa zonder grenzen. Met uitspraken als ‘laten we samenkomen’ en ‘het is een wereld zonder grenzen’ laat Klein zien wat zijn overleden vader hem over Europa heeft geleerd. Een van mijn zoons appte: “Al is het nog zo gek, dit lied is zo hoopvol, omdat ik denk dat het een enorme groep jonge Europeanen vertegenwoordigt die zich willen verenigen, een tegengif voor al deze oude witte mannen die over de hele wereld oorlogen beginnen.”
Misschien geeft de populariteit van het nummer aan dat hij gelijk heeft. Maar de videoclip eindigt onheilspellend. Een bouwwerk dat verschillende elementen van Europa afbeeldt, waaronder een molen, die in vlammen opgaat. Zinspeelt Klein met ‘het is nu of nooit’ erop dat het Europa dat we nu kennen zou kunnen verdwijnen?
‘Nooit meer’
Want wij Europeanen worden langzaamaan wakker met een nieuwe realiteit. Onze lange naoorlogse vrede in Europa kan niet langer als vanzelfsprekend worden beschouwd. De Zweden werden onlangs door hun minister van Defensie gewaarschuwd dat ‘elke Zweed’ zich op oorlog moest voorbereiden. Snel. De opperbevelhebber van het nieuwste NAVO-lid waarschuwde dat “de Russische oorlog tegen Oekraïne slechts een stap is, geen eindspel – we moeten beseffen hoe ernstig de situatie werkelijk is.”
De ‘nooit meer’-generatie, vastbesloten om oorlog naar de geschiedenisboeken te verbannen, is vervangen door een generatie voor wie oorlog tot nu toe slechts een computerspel is. Dat zou sneller kunnen veranderen dan we ons realiseren. Het gesprek in de Europese hoofdsteden gaat nu over herbewapening – een woord dat al negentig jaar niet meer actief door de Europeanen wordt gebruikt! Deze week is een coalitie van 18 bereidwillige landen, onder leiding van de Tsjechische regering, erin geslaagd geld in te zamelen om 800.000 stuks munitie naar Oekraïne te sturen in de strijd tegen de binnenvallende troepen van Rusland. Langzaam gaan we inzien dat we alleen samen weerstand kunnen bieden aan degenen die de vrede en de rechtsstaat bedreigen.
Ook op nationaal en lokaal niveau worden we geconfronteerd met nieuwe realiteiten. Boeren voelen zich verdrongen uit het leven dat hun voorouders generaties lang volgden. Mensen die geworteld zijn in een bepaalde plaats voelen zich bedreigd door verandering. Radicaal-rechtse partijen worden steeds populairder en bieden oplossingen variërend van ‘buitenlanders naar huis sturen’ tot ‘eerst voor onszelf zorgen’. Zondebokken zijn te vinden in ‘Brussel’ en heersende elites, migranten en vluchtelingen ‘die onze banen, huizen en pensioenen stelen’. Bij elke nieuwe verkiezing verdwijnen oude politieke partijen. Onervaren vertegenwoordigers van nieuwe, als paddestoelen uit de grond schietende partijen vervangen de vertegenwoordigers die door de kiezers zijn afgewezen omdat ze hebben gefaald op het gebied van huisvesting, migratie, inflatie en milieu.
Het is ironisch dat de halfslachtige samenwerking op Europees niveau, wat sommigen ‘zacht nationalisme’ noemen, de weg baant voor een radicaal nationalisme. Het open Europa waar Klein over zingt zou bij de komende verkiezingen voor het Europees Parlement, van 6 tot 9 juni, een nieuwe wending richting illiberalisme kunnen nemen.
‘Herbewapening’
Terwijl Europa zich in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog herbewapende, riep een lutherse evangelist genaamd Frank Buchman de volken op tot morele herbewapening. Zijn christelijk geïnspireerde beweging, Morele Herbewapening, kon de oorlog niet voorkomen, maar hielp wel de vrede te winnen en beïnvloedde gelovigen als Robert Schuman en Konrad Adenauer. Door de basis voor de Europese integratie op christelijke fundamenten te leggen, hielpen deze mannen een ongeëvenaard seizoen van vrede in Europa op gang te brengen.
Welke rol kunnen wij als volgelingen van Jezus spelen in deze tijden van verandering en onrust? Waar kunnen we deze kwesties zelfs maar vanuit een christelijk perspectief bespreken? Wat kunnen we leren van de visie en het geloof van Buchman, Schuman, Adenauer… en Jacques Delors, de voormalige voorzitter van de Europese Commissie die onlangs overleed? Delors werd immers ook gemotiveerd door zijn geloof en riep op tot herstel van de ‘ziel’ – ‘spiritualiteit en zingeving’ – in Europa.
Sinds 2011 heeft het Schuman Centrum het State of Europe Forum geïnitieerd om een discussieplaats te creëren waar christenen van elkaar kunnen leren hoe ze kunnen reageren op de uitdagingen waarmee we vandaag de dag in Europa worden geconfronteerd. Het evenement wordt rond Europadag gehouden in de hoofdstad van het land dat het EU-voorzitterschap bekleedt en dit jaar zal het evenement in Brussel plaatsvinden. Robert Innes, de anglicaanse bisschop voor het continent Europa, en Eduard Heger, voormalig premier van Slowakije, zullen onder meer deze vragen behandelen, met als thema: ‘Europa wekken’.
Ik zal de komende weken meer details delen terwijl we het programma vormgeven in samenwerking met het Together for Europe-comité in België. De registratie begint op 1 april op de website stateofeuropeforum.eu, waar binnenkort meer informatie zal worden geplaatst. We nodigen u uit om met ons mee te doen op vrijdag 10 mei (avond) en zaterdag 11 mei (hele dag), in de Karmelietenkerk vlakbij de metrohalte Louiza in Brussel.
Gisteravond (Zaterdag 9/3) spraak ik tijdens onze maandelijkse Schuman Talks over de Europese trend richting radicaal-rechts met Jim Memory en Evert van de Poll, redactieleden van Vista Journal.
Moge het ons helpen wakker te worden voor de nieuwe realiteit!
Tot volgende week,
