Wat maakt ‘evangelicals’ zo vatbaar voor complottheorieën? Deze vraag is onderwerp van veel recente artikelen in de internationale pers, en dan gaat het meestal over de toestand van de kerk in Amerika.
Maar ook in Nederland is deze week een soortgelijke discussie op gang gekomen door het landelijk verschijnen van vijf miljoen exemplaren van een tijdschrift dat lezers waarschuwt tegen het coronavaccin als ‘een truc uit de hel’.
Het tijdschrift ‘Eyeopener’ heeft als ondertitel op de omslag ‘De grote Ontsnapping’, en daaronder staat ook nog ‘Miljoenen verdwijnen in één moment’. Deze woorden suggereren dat de Opname der gelovigen aanstaande is. Dat is, volgens bepaalde leringen van de eindtijd, het moment dat de ware gelovigen zullen worden weggerukt in de lucht, ontsnapt aan de Grote Verdrukking van weeën die over een bevolking van zondaars zal worden uitgestort.
De persoon achter deze poging om het Nederlandse volk te redden van het naderende onheil is een evangelist die ik in de afgelopen jaren persoonlijk heb gekend. Hij heeft zichij hH bekeerd van een drugsachtergrond en is al decennialang actief in zending en hulpverlening.
Zijn boodschap papegaait echter de complotdenkers van over de Atlantische Oceaan wier boeken en televisieprogramma’s een gretig publiek hebben in conservatieve Europese evangelische, charismatische en pinksterkringen. Hij noemt Corona een ‘plandemie’, het duivelse plan van een geheim elitenetwerk van de ‘Deep State’, dat de bedoeling heeft om een nieuwe wereldorde te creëren, waarbij mensen als Bill Gates betrokken zijn. De vaccins bevatten weefsel van geaborteerde kinderen, criminelen en verstandelijk gehandicapten, zo wordt ons verteld. Donald Trump had deze beweging heldhaftig weerstaan, maar de ‘gestolen verkiezing’ had zijn nobele werk om ‘Amerika te redden’ gedwarsboomd.
Lachen?
In het verleden luisterde ik wrang geamuseerd naar dergelijke theorieën. De beste reactie was om ze te negeren, meende ik. Maar wat er nu gebeurt overtuigt me dat dit denken gevaarlijk is. Het brengt niet alleen het evangelie en de kerk in diskrediet. Het bereidt de weg voor geweld in Gods naam.
De bestorming van het Capitool op 6 januari was een voorproefje. We herinneren ons allemaal de zogenaamde QAnon-sjamaan, die een gehoornde helm droeg en met een Amerikaanse vlag zwaaide. Maar hoorden we zijn gebed vanaf het podium? ‘Dank u, hemelse Vader, voor de inspiratie die deze politieagenten nodig hadden om ons het gebouw binnen te laten, om ons in staat te stellen onze rechten uit te oefenen, om ons in staat te stellen een boodschap te sturen naar alle tirannen, de communisten en de globalisten, dat dit onze natie is, niet die van hen, dat we niet zullen toestaan dat de Amerikaanse weg van de Verenigde Staten van Amerika ten onder gaat. ‘
‘Weekly Word’ richt zich primair op Europese kwesties, maar in dit geval moeten we de sterke transatlantische invloed in Europa en de sympathie in bepaalde evangelische kringen voor deze samenzweerderige ideeën begrijpen. Zelfs binnen mijn eigen zendingsbeweging hoor ik verontrustende berichten van leiders die samenzwerings-ideeën promoten en zich verzetten tegen het dragen van mondkapjes als ‘overheidsbemoeienis met persoonlijke vrijheid’ (vermoedelijk mijn vrijheid om de gezondheid van mijn naasten in gevaar te brengen) en die beperkingen op kerkdiensten als een ‘bedreiging voor de vrijheid van godsdienst’ beschouwen.
Eindtijd
Momenteel ben ik bezig met postdoctoraal onderzoek naar evangelische attitudes ten opzichte van de Europese Unie en door welke factoren die gevormd zijn. Binnenkort ben ik van plan om Weekly Word-lezers uit te nodigen om me te helpen met een vragenlijst over dit onderwerp. Mijn literatuuronderzoek leidde naar de wortels van het dispensatie-denken, naar de Britse theoloog John Nelson Darby (1800-1882), oprichter van de Vergadering der Gelovigen en de vader van het moderne futurisme en de theologie van de Opname vóór de Grote Verdrukking. De Scofield Reference Bible van 1909 bevatte naast de tekst een dispensationalistisch commentaar, wat velen de indruk heeft gegeven dat die uitleg een ‘geïnspireerde’ status heeft.
Hal Lindsey’s boek De Planeet die Aarde heette (1970) maakte Darby’s ideeën populair en verkocht tot 1990 meer dan 28 miljoen exemplaren. Lindsey voorspelde dat de Europese Economische Gemeenschap, de voorloper van de Europese Unie, volgens bijbelse profetie voorbestemd was om een ’herleefd Romeins rijk’ te worden onder de Antichrist.
Tim LaHaye en Jerry Jenkins gaven hier vervolg aan met de bestsellerserie Left Behind van zestien religieuze romans over de ‘Eindtijd’, (1995 tot 2007). Dat is een op Darby gebaseerde interpretatie van het boek Openbaring uit de Bijbel, waarin ware gelovigen in Christus worden ‘opgenomen’ uit een chaotische wereld voordat het Duizendjarig Rijk aanbreekt. De Verenigde Naties, de Europese Unie, de euro, de Wereldbank en de oecumenische beweging verschijnen allemaal in deze romans als voorlopers van een wereldregering, een wereldmunt en een wereldreligie. Drie van deze titels stonden bovenaan de bestsellerlijst van de New York Times, met een verkoop van meer dan 80 miljoen.
Op veel kleinere schaal, maar toch verrassend invloedrijk in bepaalde Europese kringen, verspreidt draagt de Britse evangelist David Hathaway hetzelfde dispensationalistische perspectief, in zijn 74 pagina’s tellende boekje Babylon in Europe (2006), met als ondertitel ‘wat de Bijbel onthult over de Europese Unie’.
Deze ideeën hebben de samenzwerings-mentaliteit van veel ‘evangelicals’ aan beide zijden van de Atlantische Oceaan gevoed, inclusief bovengenoemde Nederlandse evangelist.
Ik ben niet langer geamuseerd. Ik kan deze ideeën niet langer negeren. Mijn stilzwijgen zou samenzweerderig zijn.
Tot volgende week,
