De afgelopen twee zondagen was mijn thuisgemeente in Auckland op zoek naar Gods vingerafdrukken in de geschiedenis.
Verleden week gaf Anna, een van de leden van het kerkleiderschap, een inspirerende inleiding over ‘Gods vingeradrukken in Aotearoa, Nieuw-Zeeland. Ze herinnerde aan de Maori-profeet Toiroa, die in 1766 de komst van de Europeanen voorspelde: ‘De naam van hun God zal Tama-i-rorokutia (Zoon-die-is-vermoord) zijn.’ Drie jaar later arriveerde kapitein Cook, in 1814 gevolgd door de zendeling Samuël Marsden van de Church Missionary Society. In 1823 arriveerde Henry Williams om het verhaal van Jezus in context van de Maori-culture te plaatsen. Het Nieuwe Testament voltooide hij in 1837, het Oude Testament in 1857. De Maori’s zelf verspreidden de boodschap, zodat rond 1852 meer dan 90 procent van hen christen waren.
Het Verdrag van Waitangi (illustratie boven) maakte in 1840 van Nieuw-Zeeland een Britse kolonie. Het was een verbond tussen twee culturen, waarbij zendelingen bemiddeld hadden om het kenmerkende van beide te beschermen, maar om hun beider bestemming te verenigen. Jammer genoeg verried het koloniale bewind het verdrag door onrechtvaardige landroof, wat resulteerde in de Nieuw-Zeelandse oorlogen.
Niettemin waren Bijbelse thema’s over bevrijding van onderdrukking een inspiratiebron voor profetische en vrederijksbewegingen onder de Marori’s. De nederzetting Parihaka werd een centrum van geweldloos verzet, waarop werd gereageerd met geweld, vernietiging en onrechtvaardige gevangenneming.
Gelukkig hebben in recenter jaren tribunalen en hoorzittingen geleid tot teruggave van land en erkenning van door overheden gepleegd onrecht.
Wat maakte Europa tot Europa?
Anna’s inleiding bracht de vraag naar voren hoe deze Engelsen ooit zelf het evangelie hadden ontvangen. Wat vervolgens vroeg om een andere vraag: wat maakte Europa tot Europa? Zondag was het mijn beurt om met de kerk naar deze vragen te kijken met als onderwerp ‘Gods vingerafdrukken in de geschiedenis van Europa’.
Ik ben opgegroeid en gedoopt in een baptistenkerk, gesticht door Charles Spurgeons zoon Thomas. Ik riep m’n eigen worstelingen in herinnering, zittend in de collegezaal in mijn dagen op de universiteit waar ik probeerde mijn geloof met mijn studie in overeenstemming te brengen.
Het seculiere onderwijs had me amper een perspectief verschaft om Gods vingerafdrukken in de geschiedenis te begrijpen. Ik deelde in de samenkomst hoe die jaren mij op een zoektocht hadden gezet om uit te vinden hoe en waar God in de geschiedenis aan het werk was geweest.
Het was me duidelijk geworden dat de officiële kerkgeschiedenis niet opbouwend zou zijn, met haar kruistochten, inquisities en godsdienstoorlogen. Hoewel ik me realiseerde dat we de donkere hoofdstukken van de geschiedenis niet kunnen negeren, leerde ik me te richten op het verhaal van de trouwe minderheden die door hun levensstijl van gehoorzaamheid onevenredig veel hebben bijgedragen aan de vorming van de geschiedenis.
Dus ik vroeg wat Europa werkelijk tot Europa heeft gemaakt. Wij hebben het over Europa als ‘werelddeel’, terwijl het in werkelijkheid het westelijke schiereiland van de Euraziatische landmassa is. Onze Europese voorvaderen kwamen vanuit het oosten, aanhangers van het meergodendom (vandaar de namen van woensdag – Wodans dag – en donderdag – Donars dag) en gaven ons Indo-Europese talen. Dus, hoe en waar onderscheidde Europa zich zozeer met zijn eigen identiteit van Azië?
Hét antwoord is: toen de Bijbel werd geïntroduceerd! Dit boek veranderde alles. Het opende het wereldbeeld van één, goede, vergevende, liefhebbende, meelevende God, die mensen heeft gemaakt die zijn beeld weerspiegelen. Alle mensen waren voor deze God moreel gelijk. Hij onderwees hen dat de sleutel voor een florerend leven liefde was. Liefde voor God en naaste. Deze drie factoren: imago Dei en daarmee onschendbaarheid en menselijke waardigheid, morele gelijkheid en liefde werden essentiële pijlers van de westerse beschaving.
Niet-gelovigen erkennen ook de invloed van dit boek. Aarts-atheïst Richard Dawkins zegt: je kunt de Europese geschiedenis niet begrijpen zonder kennis van het christendom en de Bijbel. Auteur Tom Holland kwam tot de – voor hem – schokkende conclusie dat de veronderstelling dat de verlichting niets aan het christendom verschuldigd is, onhoudbaar is. Zijn boek Heerschappij ontrafelt deze bewering, net zoals ook mijn Schuman Talk met hem.
Verhalenvertellers
Moedige verhalenvertellers zoals Paulus, Sint Patrick, Columbanus, Bonifatius en talloze anderen introduceerden in het eerste millennium het verhaal van Jezus onder Europa’s onbereikte volken, inclusief de toen heiden-Engelsen of -Angelsaksen
In feite, zo herinnerde ik de samenkomst eraan, vinden we de namen van die boodschappers die leidden tot de kerstening van de Ieren, de Schotten en de Engelsen, verspreid over heel Auckland. Als kerken en scholen die iedereen bekend zijn: Patrick, Columba, Kentigern, Aidan, Oswald, Cuthbert en Chad. We komen deze verhalenvertellers tegen in onze Heritage Tours, zowel online als fysiek onderweg wanneer de omstandigheden het toestaan. (Volgende week gaan we van start met een online Continental Tour – je kunt nog steeds meedoen).
Ondanks alle kluchten die we in de naam van God en godsdienst hebben uitgehaald, kunnen we Gods vingerafdrukken door alle eeuwen heen vinden. Als we maar weten waar we moeten kijken.
Zelfs in onze moderne, seculiere tijden kunnen we Gods vingerafdrukken zien in de veel bekritiseerde wereldwijde zendingsbeweging. Hoewel beschuldigd van steun en medeplichtigheid aan westers imperialisme, kunnen we haar bijdrage erkennen aan internationale democratie en ontwikkeling, zoals Robert Woodberry heeft onderzocht. Dat geldt eveneens voor de naoorlogse verzoening in Europa met Robert Schuman, en de geestelijke opstand die leidde tot de ondergang van het communisme, waarover ik eerder al veel schreef.
