Op de avond dat Jezus werd verraden en gearresteerd, wat direct leidde tot zijn proces en kruisiging, gaf hij een duidelijke instructie aan zijn discipelen – en daarmee aan discipelen door de eeuwen heen, inclusief onszelf:
Een nieuw gebod geef Ik u, dat gij elkander liefhebt: gelijk Ik u liefgehad heb, moet ook gij elkander liefhebben. Hieraan zal iedereen herkennen dat jullie mijn leerlingen zijn, als jullie elkaar liefhebben (Joh. 13,34-35).
Francis Schaeffer schreef dat dit gebod dat Jezus aan zijn discipelen gaf tijdens zijn laatste Pascha het universele kenmerk van de christen was. De wereld had het recht te oordelen wie ware christenen waren op grond van hun waarneembare liefde jegens alle christenen.
Terwijl we deze week hebben nagedacht over het lijden van Christus, ons bewust van de gruwelijke afloop van zijn proces, hebben we voortdurend gedacht aan het lijden van het Oekraïense volk dat geconfronteerd wordt met de dreigende aanval van het Russische leger in de Donbas-regio. Tijdens een toneeluitvoering van het verhaal van Mozes, ‘Bevrijd ons’, die deze week door de middelbare school van mijn kleindochter hier in Nederland werd opgevoerd, moest ik voortdurend denken aan de dappere pogingen van Oekraïne om zich te bevrijden van de onderdrukking door hun moderne farao.
Voor de orthodoxe wereldgemeenschap is de vijandigheid van Rusland ten opzichte van zijn buurland een enorm probleem. Waarachtig christendom blijkt uit liefde voor medegelovigen. In een recente open brief van orthodoxe theologen wordt de volgende vraag gesteld: “Hoe kan een land waarvan de meerderheid het orthodoxe christendom aanhangt, rechtvaardigen dat het de mensen van een zusterland, die bijna allemaal hetzelfde geloof aanhangen, aanvalt en doodt? Hoe kunnen orthodoxe christenen aan het begin van de Grote Veertigdagentijd, wanneer onze traditie ons oproept tot vergeving, vasten en gebed, geweld en bloedvergieten ontketenen tegen hun broeders en zusters in Christus?
‘Blanco cheque’
De brief vervolgt:
Onze eigen leiding, en in het bijzonder de leiding van de Russisch-Orthodoxe Kerk, heeft een valse leer ontwikkeld en bevorderd die bekend staat als Russkii Mir of Russische Wereld, en die de heer Poetin voorziet van de religieuze ‘blanco cheque’ die zijn afschuwelijke invasie en annexatie van Ruslands vreedzame, democratische buren ondersteunt: Oekraïne.
Tijdens dit heilige seizoen moeten orthodoxe christenen over de hele wereld in niet mis te verstane bewoordingen verklaren dat de ideologie van de Russische Wereld zowel vals als destructief is, geweld en bloedvergieten voedt en schandaal en verdeeldheid in de Kerk veroorzaakt. We mogen onszelf ook niet wijsmaken dat deze ideologie een uitzondering is in de geschiedenis van de orthodoxie: we moeten alle orthodoxe etnofyletistische (nationalistische) ideologieën veroordelen die verwant zijn aan de valse leer van de Russische Wereld in elke tijd, natie en cultuur.
Wij dringen er bij u op aan te bidden voor berouw voor degenen die deze kwade leer propageren, die de megalomane ambities van Vladimir Poetin blijft voeden. Bid ook voor berouw van elke orthodoxe christen, voor onze eigen medeplichtigheid aan dit kwaad door stilzwijgen, verdoezeling en ontkenning.
Intrinsiek onmogelijk
De volledige tekst van de verklaring staat dat “in de toespraken van president Vladimir Poetin en patriarch Kirill van Moskou de Russische wereldideologie de afgelopen twintig jaar herhaaldelijk is aangehaald en ontwikkeld. In 2014, toen Rusland de Krim annexeerde en een indirecte oorlog begon in het Donbas-gebied van Oekraïne, tot aan het begin van de volwaardige oorlog tegen Oekraïne en daarna, hebben Poetin en patriarch Kirill de Russische wereldideologie gebruikt als voornaamste rechtvaardiging voor de invasie. Deze leer stelt dat er een transnationale Russische sfeer of beschaving bestaat… die Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland (en soms Moldavië en Kazachstan) omvat, evenals etnische Russen en Russischtaligen over de hele wereld. Deze “Russische wereld” heeft een gemeenschappelijk politiek centrum (Moskou), een gemeenschappelijk spiritueel centrum (Kiev als “moeder van alle Russen”), een gemeenschappelijke taal (Russisch), een gemeenschappelijke kerk (de Russisch-orthodoxe kerk, het patriarchaat van Moskou) en een gemeenschappelijke patriarch (de patriarch van Moskou), die in “symfonie” samenwerkt met een gemeenschappelijke president/nationale leider (Poetin) om deze Russische wereld te besturen, en die tevens een gemeenschappelijke kenmerkende spiritualiteit, moraal en cultuur in stand houdt ”.
In de verklaring wordt uitgelegd dat sinds de troonsbestijging van patriarch Kirill in 2009 de leidende figuren van het Moskouse patriarchaat, evenals woordvoerders van de Russische staat, zich voortdurend op de Russische wereldideologie hebben beroepen om de orthodoxe eenheid te dwarsbomen, en meer recentelijk om de invasie te rechtvaardigen. Toch werd het principe van de etnische organisatie van de Kerk veroordeeld op het Concilie van Constantinopel in 1872.
“Indien wij dergelijke valse beginselen als geldig beschouwen”, verklaren de ondertekenaars van de verklaring, “dan houdt de Orthodoxe Kerk op de Kerk te zijn van het Evangelie van Jezus Christus, de Apostelen, de Geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel, de Oecumenische Concilies, en de Kerkvaders. Eenheid wordt intrinsiek onmogelijk”.
Het gebod om elkaar lief te hebben geldt voor ons allen in het Lichaam van Christus: orthodox, katholiek, protestant, evangelisch en pinksterbeweging. De wereld heeft het recht ware christenen te beoordelen naar hun liefde jegens alle christenen, zowel Russen als niet-Russen.
P.S. Het 2022 State of Europe Forum zal worden gehouden in hybride vorm met avondplenaries op 6, 7 & 8 mei te volgen in de Temple du Marais, Parijs, of via YouTube.com. De interactieve middagseminars op 7 en 8 mei zullen op zoom worden gehouden. Voor meer details schrijf: info@schumancentre.eu.
Tot volgende week, Jeff
