Duitsers, Polen en Oekraïners hebben sinds de Tweede Wereldoorlog hard moeten werken aan vergeving en verzoening.
Als Duitser die nu in Polen werkt, heeft frater Manfred Deselaers een groot deel van zijn leven gewijd aan de Duits-Poolse verzoening en de christelijk-joodse dialoog in het Centrum voor Dialoog en Gebed in Auschwitz.
Deze brief is als een hand, schrijven ze, uitgestoken in de hoop dat hij ooit geaccepteerd zal worden:
Vandaag voert Rusland een oorlog tegen Oekraïne, die wordt gerechtvaardigd door christelijke argumenten en heilig wordt genoemd. Dit is griezelige afgoderij en een verraad aan Christus zelf. Waarom bouwt Rusland zijn cultuur niet op het christelijke getuigenis van liefde en barmhartigheid, op onvoorwaardelijk respect voor de waardigheid van ieder mens?
Frater Manfred zal een bijdrage leveren aan het State of Europe Forum in Warschau op 9 en 10 mei. Dit fragment uit lettertorussia.eu geeft een glimp van de kwesties waarmee we ons volgende maand op het forum moeten bezighouden:
Vanuit die ervaring en in een poging ‘om de haat en vernietiging die in een vreselijke spiraal escaleren, te stoppen’, stelde hij onlangs een brief op voor christelijke leiders uit Duitsland, Polen en Oekraïne, gericht aan de christenen van de orthodoxe kerk in Rusland.
De betekenis van oorlog gaat niet over wapens, maar over ideeën, waarden, percepties en identiteiten. Wat zit er achter het streven naar macht? Waarom vliegen de raketten? Wat is het doel? Uiteindelijk is het een geestelijk probleem. Als christenen hebben we een geestelijke kijk op de confrontatie nodig en een geestelijke benadering ervan. Dat betekent dat we moeten nadenken over hoe we Gods liefde in de confrontatie kunnen brengen. Wij christenen moeten altijd op zoek zijn naar oplossingen die verder gaan dan politieke en militaire overwegingen. Dat is wat we met deze brief proberen te bereiken. Ons doel is vrede, en dat betekent genezing van verminkte en verbroken relaties, de terugkeer van gerechtigheid, vergeving en verzoening.
Sommige mensen vinden het te vroeg om erover te praten. Maar de verzoening van Duitsers en Polen, vaak als voorbeeld aangehaald, begon al voor de nederlaag van Duitsland, voordat sommigen van hen die de grootste verantwoordelijkheid droegen waren veroordeeld en gestraft, en voordat een lang en pijnlijk proces van aanvaarding van schuld en verantwoordelijkheid door de protestantse en katholieke kerken in Duitsland begon.
Het verzoeningsproces in Duitsland begon met degenen die zich eerder hadden verzet tegen het nationaal-socialisme door op te komen voor de fundamentele mensenrechten. Kleine groepen mensen speelden een belangrijke rol na de oorlog…
Dit geeft ons hoop dat een dergelijk verzoeningsproces mogelijk is nu de Russische Federatie oorlog voert tegen Oekraïne. We willen niet wachten. We kunnen niet werkeloos toezien hoe zoveel mensen aan beide kanten van het front sterven. Daarom sturen wij, christenen uit Duitsland, Polen en Oekraïne, deze brief aan de gelovigen van de orthodoxe kerk in Rusland. Hij komt voort uit ons hartzeer en is een uitnodiging om samen Gods wil te zoeken.
Dit jaar herdenkt het forum de 75ste verjaardag van wat ik ‘het beslissende moment’ van het naoorlogse Europa noem: de Schuman-verklaring.
Beslissend? Ja, want in een drie minuten durende toespraak in Parijs op de avond van 9 mei 1950 zette de Franse minister van Buitenlandse Zaken, Robert Schuman, het integratieproces in gang dat resulteerde in de Europese Unie en dat de implosie van het communisme bespoedigde. Zonder de vergeving en verzoening die deze verklaring belichaamde, zou dat proces nooit zijn begonnen.
Nieuwe fundamenten
Hoewel het schieten vijf jaar eerder was gestopt, was de wereld in 1950 nog verre van vredig. Gezinnen, steden, gemeenschappen en naties waren verscheurd en ontwricht. Woede, haat en bitterheid waren nog steeds wijdverspreid. De dreiging van een Derde Wereldoorlog hing zwaar over Europa. Het Kremlin gebruikte verschillende tactieken om de prille democratieën van Frankrijk en Italië omver te werpen. (Klinkt bekend?) Stalin probeerde West-Berlijn tot onderwerping te dwingen. Terwijl de Amerikanen hulp boden via het Marshallplan en de NAVO, moesten de Europeanen zelf nieuwe fundamenten van vergeving en verzoening leggen om hun door oorlog verscheurde en gebroken continent weer op te bouwen.
Schumans toespraak was als een vuurtoren in de storm en bracht ‘hoop in woelige tijden’. Hij riep op tot een nieuw kader van samenwerking, onderlinge afhankelijkheid, wederzijdse verantwoordingsplicht, respect voor de waardigheid van alle mensen, het streven naar het algemeen welzijn en het welzijn van buren.
De huidige turbulentie, veroorzaakt door autocraten die grootsheid nastreven ten koste van anderen, vraagt om Schumans leidende waarden van gelijkheid, rechtvaardigheid en vrijheid.
Op vrijdag 9 mei, precies 75 jaar na Schumans verklaring, houden we een openbare herdenking in de Holy Trinity Lutheran Church om stil te staan bij de betekenis van de verklaring toen – en nu.
De volgende dag houden we een forum van een hele dag in de Christian Theological Academy of Warsaw, met een toespraak van onder anderen frater Manfred.
Kijk op de website en kom naar deze manifestatie in Warschau!
Tot volgende week,
