Weekly Word

Toen mijn vrouw en ik terug kwamen van een begrafenis in Noord Ierland afgelopen Donderdag, kwamen we langs een onopvallend bord langs de weg op de A26 net voordat je naar Belfast International Airport afslaat. Het zei simpelweg ‘Dundesert Rd’; toch wees het naar de bijzondere maar vergeten invloed van zowel de Kopten als de Kelten in het vormen van de Europese beschaving.

Want Dundesert was, volgens sommige geleerden, de begraafplaats van een aantal vroege immigranten van Noord-Afrika naar Europa: de ‘Zeven monniken van Egypte’, waar in een Ierse litanie uit de achtste eeuw naar verwezen wordt, de Litanie van de Pelgrimheiligen.

Het voorvoegsel ‘Dun’ is Keltisch voor ‘fort’, zoals in de naam Dùn Èideann voor Edinburg in het Schots-Gaelisch (vandaar Dunedin, de stad in Nieuw Zeeland die door Schotten werd gesticht.

De term ‘Desert’ verwijst naar de afgelegen plek van een klooster, en door zulke geleerden wordt gedacht dat deze term vroeg in het Christelijke tijdperk van Egypte naar Ierland is gebracht. Koptische monniken brachten een traditie van het stichten van kloosters in afgelegen woestijngebieden met zich. Nu zijn er in Ierland en de Britse Eilanden geen woestijnen, toch werden de Keltische monniken door hun Koptische broeders en mentors geïnspireerd om termen als ‘desert’, ‘disert’, en ‘dysert’ voor namen in Ierland, Wales, en Schotland te gebruiken: b.v. Dundesert, Disertmartin, Dysert O’Dea, Dyserth, Dysart, en Killadysert.

(‘Kopt’ verwijst naar de ethnische afstammelingen van de voor-Christelijke en voor-Arabische Egyptenaren uit de oudheid, en komt van het Koptische gyptios of kyptaios.)

Cellen en torens

Er zijn andere bijzondere overeenkomsten zijn opgevallen tussen de wereld van de Woestijnvaders uit Egypte en die van de Keltische kloosters. Sporen van de oosterse oorsprong van het Keltische kloosterleven kunnen gevonden worden in de kloosterregels, de bijenkorf architectuur van de cellen van de monniken, de ronde torens en lay-out van de kloostergemeenschap. Sommige van de Keltische illustraties in hun manuscripten zijn direct uit Koptische bronnen gekopieerd (b.v. in het Book of Kells en de Lichfield-evangeliën).

Het reizen tussen Egypte en Ierland was duidelijk twee kanten op. Een kopie van een gids die voor Ierse monniken die naar Egypte afreisden, ligt nog steeds in de Bilbliotheque National in Parijs.

Deze Koptisch-Keltische link ligt over het algemeen ver voorbij het begrippenkader van zowel Katholieken als Protestanten; de eerste is opgeleid vanuit een Rooms perspectief, en de tweede is gericht op de geschiedenis na de reformatie. St Patrick, bijvoorbeeld, de patroonheilige van Ierse Katholieken, wordt in beelden, schilderijen, en in gebrandschilderde ramen anachronistisch afgebeeld met de mijter van een Katholieke bisschop terwijl de Keltische bisshoppen in werkelijkheid tot de zestiende eeuw kronen droegen. Ironisch genoeg was Patrick noch Iers, noch Katholiek.

We missen gemakkelijk de meest belangrijke bijdrage van zowel de Kopten als de Kelten aan de ontwikkeling van Europa in de tijd dat het heidense Romeinse rijk viel, zo ontdekte wij tijdens onze recente Continental Heritage Tour.

Leraren en discipel-makers

Meerdere keren kwamen we Koptische heiligen tegen wiens dappere getuigenis van het evangelie van Jezus legendarisch was in vroegchristelijk Europa. Op dag één ‘ontmoette’ we St Catharina, een jonge Koptische evangeliste uit Alexandrië die laat in de 3de eeuw dapper Caesars vrouw tot geloof in Jezus bracht. Ze werd beloond door op een martelingswiel martelaar te worden (vandaar het ‘Catharinawiel’ vuurwerk). Het winkelcentrum Hoog Catharijne in Utrecht is gebouwd waar vroeger een klooster stond die naar haar vernoemd was.

In Zurich kwamen we langs de broer en zus Felix en Regula, de patroonheiligen van de stad en leden van het Legioen van Thebe uit Boven-Egypte, die ongeveer rond dezelfde tijd als Catharina’s martelaarschap, voor hun geloof bij de mond van de Limmat rivier onthoofd werden. Later werd er een klooster en een kapel gebouwd voor de pelgrims die hun nagedachtenis eerden. Nog later bouwde Karel de Grote de Grossmunster kathedraal op hun vermeende begraafplaats, waar uiteindelijk de stad omheen groeide.

Zoals is verteld in het WW van vorige week, confronteerde ons bezoek aan de abdij in St Maurice ten zuide van Montreux ons met het verhaal van het martelaarschap van het Legioen uit Thebe, wiens leden trouw aan Christus kozen boven valse trouw aan de keizer. Dit verhaal inspireerde ontelbare gelovigen over heel Europa, net als de namen van mensen, plaatsen en broederschappen van St Moritz tot Tallinn.

Anderen die wij hebben ‘ontmoet’ vertegenwoordigen de Keltische zending naar het continent zoals o.a. Willibrord en Bonifatius, die beide meer door hun Keltische achtergrond zijn beïnvloed dan Roomse geschiedkundigen over het algemeen willen toegeven: en Columbanus, Gallus, Beatus, en Kilian, van wie sommigen kloosters stichtte die tot in de duizenden groeiden in wat vandaag Frankrijk, Zwitserland, Oostenrijk, Duitsland, en Italië is. Ze werden bekend als de ‘leraren van koningen en makers van discipelen van de natiën’ als adviseurs van heersers als Karel de Grote (Alcuinus van York), en zijn kleinzoon, Karel de Kale (Johannes Scottus ‘Eriugena’ – letterlijk: in Ierland geboren).

De begrafenis van afgelopen week was van onze lieve Schotse vriend en collega, Iain Muir. Als vader en leider van YWAM in Afrika sinds de jaren ’70, was hij ook een ‘leraar van koningen en maker van discipelen van de natiën’, en zette zo de lange Keltische zendingstraditie voort.

Tot volgende week,