Het macabere spook van de dood confronteerde ons vorige week op verschillende fronten. Een tragisch verkeersongeval in Tanzania, veroorzaakt doordat de remmen van een vrachtwagen het begaven, kostte het leven aan twaalf internationale YWAM-leiders die terugkeerden van een studiereis in de buurt van Arusha.
De slachtoffers waren belangrijke leiders van YWAM in Afrika en daarbuiten. De ergste tragedie in de 64-jarige geschiedenis van de organisatie houdt een aantal van onze naaste collega’s bezig met veeleisende begeleiding van de emotionele pijn van het verlies en de schok, evenals met de vele bijbehorende logistieke taken. Uiteindelijk zal de eeuwenoude vraag naar de theodicee om antwoorden schreeuwen: als God goed, liefdevol, alwetend en almachtig is, waarom laat Hij dan toe dat er slechte dingen gebeuren?
Velen die God willen verwerpen hebben de Romeinse dichter Lucretius geciteerd: “Als God de wereld had ontworpen, zou het niet / Een wereld zijn die zo broos en gebrekkig is als wij zien.” Maar waarom weten we intuïtief dat zulke tragedies betekenen dat er iets ‘fout is gegaan’?
Andere wereldbeschouwingen zoals atheïsme, hindoeïsme en boeddhisme kunnen ‘kwaad’, ‘slecht’ of ‘verkeerd’ niet echt definiëren. Atheïsme zegt dat pijn er gewoon bij hoort. Het leven is gewoon een kwestie van het overleven van de sterkste. Pantheïsme stelt dat ieder onderscheid een illusie is, ‘Maya’ – er is geen onderscheid tussen goed en kwaad.
Moeten we gewoon accepteren dat we in een wereld van pijn leven? Of dat pijn een illusie is? Of laat onze intuïtie dat pijn, kwaad en tragedie geen deel uitmaakten van het oorspronkelijke ontwerp, ons weten dat dit een goede wereld is waarmee het misgegaan is?
C.S. Lewis worstelde met deze vragen, eerst als atheïst op zijn reis naar het geloof. Maar als het kwaad echt is, zo redeneerde hij, dan moet er een absolute norm zijn waardoor het kwaad gekend kan worden – en een absoluut goed waardoor het kwade van het goede onderscheiden kan worden. Veel later, als gelovige, worstelde hij nog steeds met het probleem van pijn nadat zijn vrouw Joy was overleden. Dat bracht hem ertoe het boek Het probleem van het lijden te schrijven. Onze verontwaardiging over de dood als iets dat er niet zou moeten zijn, is een aanwijzing dat dit een goede wereld is waarmee het is foutgelopen.
Goede reden
De christelijke filosoof Alvin Plantinga beargumenteert dat het bestaan van het kwaad niet noodzakelijke in tegenspraak is met theïsme. De almachtige, algoede God die het universum heeft geschapen, heeft het kwaad toegestaan, stelt hij, en heeft daar een goede reden voor. Wat die goede reden is, is niet noodzakelijkerwijs onmiddellijk – en misschien wel nooit – duidelijk voor ons, gewone stervelingen.
De dood van de Russische oppositieleider Aleksej Navalny in een afgelegen Arctische strafkolonie, schokte de wereld. Zijn misdaad was dat hij opkwam voor de waarheid en zich verzette tegen de gangsters die aan de macht zijn. Wat de langetermijngevolgen zijn van zijn moord door vergiftiging (zoals algemeen wordt vermoed) is niet meteen duidelijk. Zijn begrafenis werd wereldwijd gevolgd. In Moskou scandeerden mensen, die in aantallen de politie overtroffen, ‘Poetin moordenaar’ en ‘Stop de oorlog’. In kranten en op websites over de hele wereld werd verslag gedaan zijn ‘laatste woord’, inclusief zijn getuigenis dat hij gelovig is geworden.
“Nu ben ik een gelovige, en dit helpt me veel in mijn werk, omdat alles veel, veel eenvoudiger wordt”, vertelde Navalny de rechter tijdens zijn laatste verschijning in de rechtszaal. ”Er is een boek waarin min of meer duidelijk staat wat er in elke situatie moet gebeuren. Het is natuurlijk niet altijd gemakkelijk om dat boek te volgen, maar over het algemeen probeer ik het. En dus geniet ik zeker niet van de plek waar ik ben, maar desondanks heb ik geen spijt dat ik ben teruggekeerd (naar Rusland), en van wat ik doe. Integendeel, ik voel zoveel voldoening. Want… ik heb het gebod niet verraden: ‘gezegend zijn de dorstigen en hongerigen naar gerechtigheid, want zij zullen verzadigd worden’.”
Vrucht dragen
Van wat Gods ‘goede reden’ was om Navalny’s dood toe te staan kunnen we geen volledig vermoeden hebben. De smeekbede aan zijn landgenoten om niet in de leugen te leven en niet bang te zijn, kan mogelijk een belangrijke slag worden voor de structuur van het huidige, corrupte regime.
Vorige week stond ik tijdens een driedaagse Heritage Tour in Engeland met een kleine groep medepelgrims voor de Tower of London waar ooit de galg stond. We dachten na over de gewelddadige dood van degenen die het slachtoffer waren van Henry VIII en zijn opvolgers (zie foto). Wat waren Gods ’goede redenen’ om de onrechtvaardige dood van de martelaren tijdens de Reformatie toe te staan?
Jezus sprak over zaden die in de grond vallen en sterven voordat ze vrucht gaan dragen. In Gods bedoelingen is de dood niet het laatste woord. Als reactie op de schok van de tragedie in Arusha en de verontwaardiging over de dood van Navalny moeten we ervoor kiezen erop te vertrouwen dat God een ‘goede reden’ heeft. Corrie ten Boom, goed bekend met verdriet en dood, droeg dit anonieme gedicht vaak voor als ze sprak over haar ervaringen in oorlogstijd:
‘Mijn leven is een weefsel tussen mijn God en mij. / Niet ik kies uit de kleuren; heel doelbewust werkt Hij. / Soms weeft Hij er verdriet in en ik, door onverstand, / vergeet; Hij ziet de boven-
en ik de onderkant. / ‘Als ‘t weefgetouw zal rusten en de spoel niet meer schiet om, / zal God het doek ontvouwen en verklaart Hij het ‘waarom’. / Hoe nodig donk’re draden zijn in des Wevers hand / naast goud- en zilverdraden. Zó komt zijn plan tot stand’.
____________________________________________________________
Symposium: vijftig jaar JmeO in NL
Wat was de invloed van vijftig jaar aanwezigheid van Jeugd met een Opdracht in Nederland op kerk en zending en de ontwikkeling van de evangelische beweging in ons land? Op 15 maart 2024 vindt het symposium ‘Van de ene generatie op de andere’ plaats aan de Christelijke Hogeschool Ede. Het symposium heeft een drievoudige focus: een samenvattende terugblik op vijftig jaar JmeO in Nederland, persoonlijke reflecties van mensen die daarbij betrokken zijn geweest, en wetenschappelijke analyses vanuit kerkelijk, missiologisch en sociaal-cultureel perspectief. Sprekers zijn onder anderen prof. dr. Miranda Klaver, hoogleraar antropologie van religie aan de Vrije Universiteit, prof. dr. Jos de Kok, rector en hoogleraar praktische theologie aan de Evangelische Theologische Faculteit, prof. dr. Evert Van de Poll, initiatiefnemer van het symposium, en Arnold van Heusden, voormalig directeur van de Evangelische Alliantie in Nederland.
Voor informatie en aanmelding: www.missienederland.nl/symposium
____________________________________________________________
Tot volgende week,
