Afgelopen zaterdag, 6 januari, was de twaalfde dag van Kerstmis volgens de traditionele kerkelijke kalender. De datum markeert het officiële eind van de kersttijd en het begin van Driekoningen, de Epifanieëntijd, die duurt tot de dag voor de vastentijd.
Het feest van Driekoningen herdenkt het bezoek van de wijzen, of drie koningen, uit het oosten die de openbaring, of ‘epifanie’, van de menswording van de Christus als het kindje Jezus meemaakten.
Tot een eeuw of twee geleden was Driekoningen eigenlijk belangrijker dan eerste kerstdag. In de Spaanstalige wereld is Dia de los Reyes (Dag van de Drie Koningen) bijvoorbeeld de dag waarop de meeste kinderen hun kerstcadeaus krijgen. Vrijdagavond lieten veel Spaanse kinderen hun schoenen bij de deur achter in de hoop dat die gevuld zouden worden met cadeautjes van de drie koningen.
Veel Oekraïners hebben dit jaar gebroken met de orthodoxe traditie door Kerstmis op 25 december te vieren, volgens westers gebruik. Rusland, samen met andere orthodoxe landen zoals Montenegro, Servië, Macedonië, Moldavië, Wit-Rusland, Armenië, Georgië en Kazachstan, bleven de oudere en minder nauwkeurige Juliaanse kalender volgen door afgelopen weekeinde Kerstmis te vieren.
Toen paus Gregorius XIII in 1582 de Gregoriaanse kalender invoerde, vreesden de meeste protestantse landen dat die omschakeling een complot was om de Reformatie te onderdrukken. Terwijl katholiek Europa de kalender onmiddellijk overnam, deden Duitse, Nederlandse, Zwitserse en Scandinavische protestanten dat pas in 1700. Nog later, in 1752, veranderden ook de Britten en hun Amerikaanse koloniën van 2 september naar 14 september de volgende dag. (Benjamin Franklin grapte in zijn almanak: “…wat een verwennerij voor degenen die van hun kussen houden om op de tweede van deze maand rustig te gaan liggen en misschien pas op de veertiende ‘s ochtends wakker te worden!”)
Teken van hoop
Misschien denken we dat Driekoningen het einde van de kersttijd markeert, maar de dag moet ons er juist aan herinneren dat de menswording wijst op een boodschap die het hele jaar door beleefd moet worden. Het is de belofte van dingen die gaan komen, een teken van hoop, hoe somber het huidige nieuws ook is.
‘Er is een Redder geboren’, kondigden de engelen aan. Hoe Hij precies die verlossing zou brengen, was voor de herders of de wijzen niet duidelijk – noch voor Jozef en Maria. Maria was zwanger van Gods toekomst en hoefde al deze dingen alleen maar in haar hart te overdenken. Wat wel duidelijk was, was dat er iets gaande was, dat een nieuwe fase in Gods plan zou worden bereikt. Er was iets om naar uit te kijken.
Laten we, nu wij onze gewone routine weer oppakken, ook nadenken over de betekenis van de menswording voor dit komende jaar. Ook wij zouden moeten leven als zwanger van Gods toekomst, verwachtend dat zijn doelen zich ontvouwen, maar wetend dat een volledig begrip ons vooralsnog ontglipt. Jezus is gekomen om Gods oorspronkelijke doelen te herstellen… voor alles. Dus ons leven moet op alle gebieden nu geleefd worden in het licht van die toekomst.
Epifanieëntijd, of Driekoningen, herinnert ons aan Gods missie naar alle volkeren. De wijzen waren de eerste niet-Joden die Jezus als ‘koning’ erkenden en Hem zo aan de hele wereld bekend maakten. Simeon verkondigde dat dit kind ‘een licht tot openbaring voor de heidenen’ zou zijn (Lucas 2:32). Epifanieëntijd roept op tot het helen van scheidslijnen van onverdraagzaamheid en vooroordelen, een thema dat het overwegen waard is in het huidige klimaat van groeiende vreemdelingenhaat in Europa.
Gastvrijheid
Deze openheid naar anderen begint in ons eigen huis. Dat is de betekenis van een gebruik dat in veel Europese landen voorkomt, namelijk het ‘krijten van deuren’ – zoals op de foto hierboven. Deze cijfers en letters worden tijdens Driekoningen met krijt op de bovendorpels van deuren geschreven en blijven het hele jaar staan. Dit lijkt misschien wat esoterisch en mysterieus voor mensen zoals ik met een minder traditionele kerkelijke achtergrond. Maar eigenlijk heeft het een diepe Bijbelse betekenis en herinnert het ons aan onze roeping om inhoud te geven aan gastvrijheid voor iedereen.
De formule begint en eindigt met getallen van twee cijfers, die staan voor het kalenderjaar dat net is begonnen. De letters C, M en B worden tussen de getallen geschreven en met elkaar verbonden door kruizen: bijvoorbeeld 20+C+M+B+24 voor het jaar 2024. De kruizen staan voor Christus. De letters C, M en B zijn de initialen voor de traditionele namen van de wijzen (Caspar, Melchior en Balthasar), een manier om te herinneren aan de Latijnse zegenspreuk Christus Mansionem Benedicat – wat betekent Moge Christus dit huis zegenen.
Het ‘krijten van deuren’ nodigt Gods aanwezigheid uit in huis, net zoals de Heilige Familie gastvrijheid toonde aan de wijzen (en dus aan alle niet-Joden). Het is beschreven als ‘een toewijding van het huis als een plaats van christelijke gastvrijheid, een veilige en vredige voorpost van het koninkrijk van God in de wereld, een woonplaats van genezing en rust’.
Mogen onze huizen dit jaar het startpunt zijn om die toekomst gestalte te geven ‘als veilige en vredige voorposten van het Koninkrijk van God’.
Tot volgende week,
