Vrede en vrijheid zijn steeds terugkerende thema’s in de Schrift.
Vrede en vrijheid in Europa zouden daarom voor alle gelovigen van het grootste belang moeten zijn.
Zoals duizenden jaren menselijke inspanning laat zien, kunnen vrede en vrijheid niet volledig worden bereikt door menselijke inspanning alleen. We kunnen spreken van Pax Romana, Pax Britannica en Pax Americana, periodes van relatieve vrede door militaire, economische en politieke overheersing. Vladimir Poetin heeft het over Russkiy Mir, het equivalent van Pax Rusland of Russische vrede, door onderwerping aan een vermeende Russische beschaving. Zelfs als ze welwillend zijn halen die ideeën het lang niet bij het bijbelse concept van shalom.
Shalom is een dynamisch concept van ‘juiste verhoudingen’, veel rijker dan ons woord ‘vrede’. Het is een zijnstoestand waarin alles op de juiste manier met al het andere is verbonden, zoals God het oorspronkelijk bedoeld heeft: goddelijke synergie. Shalom anticipeert op het herstel van alle dingen onder de hemel en op aarde onder Christus als Heer.
Zeitenwende
De invasie van Poetin in Oekraïne, uitgevoerd in naam van Russkiy Mir, is de grootste aanval op vrede en vrijheid in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Anne Applebaum, een vooraanstaand expert en auteur op het gebied van Russische zaken, stelt dat Poetins minachting voor de door de VS geleide naoorlogse internationale rechtsorde, oorlogsregels, respect voor internationale grenzen en mensenrechten inhoudt dat alleen de ondergang of bekering van Poeting kan leiden tot herstel van duurzame vrede en vrijheid in Europa.
Zeven decennia van relatieve vrede en vrijheid in Europa zijn bruut verstoord. De Duitse bondskanselier Olaf Schultz sprak van een ‘Zeitenwende‘, een historisch keerpunt, dat zijn land dwong zijn grondwet te herzien om het hoofd te bieden aan de nieuwe militaire dreigingen die uit het oosten komen. Traditioneel neutrale landen als Zweden en Finland zoeken de collectieve veiligheid van de NAVO. De uitkomst van deze oorlog zal bepalend zijn voor vrede en vrijheid in heel Europa, niet alleen in Oekraïne.
De Donbas is niet het enige front. De strijd om vrede en vrijheid woedt al jaren in onze eigen achtertuin door middel van verkiezingsmanipulatie, steun van het Kremlin aan extreemlinkse en rechtse partijen, cyberaanvallen, nepnieuws en complottheorieën, die allemaal bijdragen aan de polarisatie van onze samenlevingen.
Ook in het westen is de erosie van de fundamenten van vrede en vrijheid al geruime tijd aan de gang. Robert Schuman en Konrad Adenauer, twee toegewijde gelovigen (zie foto), erkenden ‘fundamentele christelijke waarden’ als de drijvende krachten achter de naoorlogse Europese wederopbouw. Vrede en vrijheid groeiden uit vergeving en verzoening. Hoewel het Marshallplan en de NAVO essentiële elementen waren van het naoorlogse herstel, waren ze als externe steigers op een bouwproject. Zonder vergeving en verzoening, met name tussen de Fransen en de Duitsers, zou geen enkele hoeveelheid externe hulp een geïntegreerd Europa mogelijk hebben gemaakt.
Dergelijke vergeving en verzoening zijn de ontbrekende factoren in de relatie van Rusland met het westen, zoals duidelijk blijkt uit de retoriek van Poetin over ‘nazi’s’ die bedoeld zijn om oorlogswonden en haat aan te wakkeren. Dat moeras is nooit drooggelegd.
Dialoog
Zonder christelijke grondslagen worden vergeving en verzoening, menselijke waardigheid en solidariteit, mensenrechten en godsdienstvrijheid vandaag de dag in Europa allemaal bedreigd. Gewetensvrijheid, de moeder van alle vrijheden, wordt ondermijnd door een oprukkend secularisme dat probeert de rol van religie in de publieke sfeer te minimaliseren en menselijke aangelegenheden te behartigen op basis van seculiere, naturalistische overwegingen. Artsen en verpleegkundigen die niet naar eer en geweten een einde kunnen maken aan – zeg maar, doden – het leven van ongeboren kinderen, ‘ongewenste’ ouderen of gehandicapten; degenen die advies en steun willen voor hun worsteling met seksuele identiteit; Joodse gemeenschappen… – en die lijst gaat verder – worden allemaal bedreigd met juridische en/of discriminatie door groeiende intolerantie in naam van de tolerantie.
De afgelopen weken hebben we een online leergemeenschap gehouden om het boek van Nancy Pearsey, Love thy body, te bestuderen. Daarin onderzoekt zij de gevolgen van de kloof tussen lichaam en geest, menselijkheid en persoonlijkheid, natuur en gevoelens. Deze schizofrene scheiding doordringt tegenwoordig onze wetgeving, seksuele ethiek, onderwijs, amusement, medische praktijken, journalistiek en literatuur.
Deze bedreiging van vrede en vrijheid zou alle gelovigen moeten aangaan. Welke rol kunnen geloofsgemeenschappen in Europa vandaag de dag spelen bij het herstellen van de fundamenten voor duurzame, rechtvaardige en bloeiende samenlevingen?
Op 5 en 6 mei willen we tijdens het State of Europe Forum van dit jaar in Stockholm, gelovigen uit een breed christelijk spectrum en een diversiteit aan disciplines bijeenroepen voor een dialoog over de bedreigingen voor vrijheid en vrede in Europa, zowel extern als intern.
Onder de sprekers verwachten we voormalig lid van het Nobelcomité, dr. Hendrik Syse (Oslo); mensenrechtenadvocaat dr. Ruth Nordström (Stockholm); voormalig EP-lid Tunne Kelam (Tallinn); directeur van het Clapham Instituut dr. Per Ewert (Stockholm); en theoloog dr. Evert Van de Poll (Nîmes).
Leg deze data vast en plan om met ons mee te gaan naar de historische Santa Klara-kerk (vrijdagavond) en de Bethlehem-kerk (zaterdag de hele dag) voor dit actuele forum. Ik zal de komende weken meer informatie delen over het programma, de sprekers en registratie.
Tot volgende week
