Het verhaal van Jezus is de grootste en enige factor in de vorming van het verleden van Europa.
Telkens wanneer ik masters studenten meeneem op een ‘heritage tour’ door Europa, raak ik weer overweldigd door de ingrijpende transformatie die kwam met het brengen van de evangelieboodschap aan bevolkingsgroepen overal op continent. Een wereldbeschouwing waarin een God van liefde de mensheid heeft geschapen, en daarmee ieder mens respect en waarde toekent, verving ideeën zoals ‘macht is recht’ of dat één ras superieur is aan andere.
Niet dat de presentatie van het evangelie altijd perfect was. Noch de uitvoering van het geloof toen het geworteld raakte in maatschappij en cultuur. Maar de sluimerende waarden van gelijkheid, broederschap en vrijheid vormden door de tijd op diepgaande wijze de Europese beschaving. Die waarden werden later zonder bronvermelding ‘geleend’ door de verlichting, maar werden voor het eerst geïntroduceerd door het verhaal van de Ene, in wie er noch Jood noch Griek is (gelijkheid), die kwam om de weg terug naar de Vader te wijzen (bijgevolg ‘broederschap’) en ons vrij te maken om te doen wat we moeten doen (vrijheid).
De masters module van afgelopen week in Amsterdam was een combinatie van colleges en excursies. We begonnen in Dublin met de Kelten, ‘reisden’ door Ierland, Schotland en Engeland, voordat we met Willibrord en Bonifatius overstaken naar Nederland en Duitsland. Na wandelingen door Utrecht en Amsterdam reisden we door naar Friesland, waar Bonifatius’ zendingscarrière abrupt was geëindigd, en vervolgens naar Zwolle voor een ontmoeting met Thomas a Kempis (De navolging van Christus) en anderen. In het spoor van ‘creatieve en getrouwe minderheden’ voerde onze trip door Duitsland, de streek van Luther en via Praag terug naar Zuid-Duitsland, Zwitserland, Frankrijk en uiteindelijk Brussel.
Onuitwisbare indruk
De erfenis van dit verhaal heeft een onuitwisbare indruk achtergelaten. Het kruis, een gruwelijk executiewerktuig dat veranderde in een symbool van hoop, herstel en gastvrijheid, komen we overal in Europa tegen op vlaggen, ziekenhuizen, apotheken, begraafplaatsen, juwelen en zelfs tatoeages.
Zelfs zo’n alledaagsheid als het bluetooth-icoon, dat we overal op onze telefoons en laptops hebben, heeft een link met de verspreiding van het evangelie. In hartje Utrecht, bij de ingang van de universiteit, lezen we het in een vier meter hoge steen uitgehouwen verhaal (in Viking-runentekens) hoe de Noorse koning Harald (‘bluetooth’ is zijn bijnaam omdat hij van bosbessen hield) Christus aan de Denen voorstelde. Het is een replica van de duizend jaar oude runensteen van Jelling, die de Denen beschouwen als het geboortebewijs van Denemarken, de eerste melding van de naam van het land en zijn kerstening. Eén gezicht op de steen is de oudste afbeelding van Christus in Scandinavië, een beeld dat aan de binnenkant van ieder Deens paspoort staat afgedrukt. Het symbool van de bluetooth-technologie dat digitale talen in zich verenigt, en gebaseerd op dit verhaal, komt in Viking-runen overeen met de initialen ‘H’ en ‘B’ – de initialen van Harald Blauwtand, die ‘de Noren en de Denen in Viking-runen verenigde’ onder het christendom.
Graaf een beetje dieper en nagenoeg overal in Europa vind je iets van de erfenis van het evangelie – als we onze ogen gebruiken. Echter, het is zoals iemand onlangs observeerde, iedereen houdt van appels, maar je krijgt alleen appels als je bomen hebt met wortels. De vrucht van gelijkheid, broederschap en vrijheid komt van Bijbelse wortels, zelfs als ze ‘geleend’ is door anderen tradities. Die wortels zijn grotendeels vergeten of worden genegeerd.
Teneinde die wortels te herontdekken houden we deze masters cursussen in Missional leadership and European Studies, samen met het ForMission College in Birmingham.
Vrede en vijheid
Waarom zou ditzelfde verhaal van Jezus niet ook Europa’s toekomst kunnen bepalen? In het State of Europe Forum, dat ieder jaar wordt gehouden in de hoofdstad van het land dat het voorzitterschap van de Europese Unie heeft, streven we ernaar gelovigen vanuit verschillende achtergronden bijeen te roepen om na te denken over het hedendaagse Europa in het licht van Robert Schumans visie voor ‘een gemeenschap van volken die diep geworteld zijn het christelijke waarden’.
Dit halfjaar is het voorzitterschap in handen van Zweden, een van de Scandinavische landen allemaal het kruis in hun nationale vlag dragen. Met protestantse wortels is het geen toeval dat de Noordse landen worden gevonden in de top van de index voor transparantie, (afwezigheid van) corruptie, democratie, onderwijs, economisch concurrentievermogen, burgerlijke vrijheden, levenskwaliteit en individuele ontplooiing. Zij worden over het algemeen gevolgd door landen met een protestantse geschiedenis, daarna door landen met een rooms-katholieke achtergrond, vervolgens orthodoxe landen en uiteindelijk gevolgd door naties met moslim-, hindoe- en andere wereldbeschouwingen. Vandaag de dag echter zijn de meeste Zweden hun wortels vergeten; velen van hen zijn agnost of atheïst.
Tijdens het State of Europe Forum in Stockholm van dit jaar, waar iedereen welkom is die zorg heeft over het Europa van morgen, zijn we van plan herinneringen op te halen aan Europa’s wortels. We doen dat aan de hand van het thema De prijs van vrede en vrijheid. In Stockholms historische Santa Clara Church richten we ons vrijdagavond 5 mei op de plaats van vergeving en verzoening in het leggen van fundamenten voor de afgelopen zeventig jaar van vrede in Europa. Zaterdag 6 mei, in de Bethlehem Church, gaan de plenaire sessies over uitdagingen voor vrede en vrijheid in het hedendaagse Europa, inclusief de oorlog in Oekraïne.
Schrijf de data alvast in je agenda en houd deze plek in de gaten voor meer informatie.
Tot volgende week,
