Toen de corona-crisis eind maart toesloeg, publiceerde het tijdschrift TIME een artikel van theoloog Tom Wright met de provocerende titel: Het Christendom biedt geen antwoorden op het coronavirus: en dat moet ook niet. Wright verwerpt elk idee dat God deze pandemie als oordeel of straf heeft gestuurd en noemt dat ‘de stomme standaardreactie’ .
Maar dat is toch eigenlijk hoe het Oude Testament soms plagen beschrijft. En het is ook hoe de kerk plagen door de eeuwen heen vaak interpreteerde – als een oproep tot bekering. John Lennox wijst er in een online lezing voor het European Leadership Forum op dat wanneer de Bijbel zegt dat God een plaag heeft gestuurd, we goede reden hebben dat als Gods commentaar te beschouwen. Maar we hebben nu geen woord van God over Covid-19.
Jezus gaf commentaar op een kwestie als deze toen hem werd gevraagd naar de vermoorde Galileeërs wiens bloed Pilatus had vermengd met het bloed van hun offers in de tempel (Lucas 13: 1-4). ‘Denk je dat deze Galileeërs ergere zondaars waren dan alle anderen, omdat ze dit lot ondergingen? Nee, zeg ik je. Maar tenzij je je bekeert, zullen ook jullie allemaal omkomen … Of die achttien die werden gedood toen de toren van Siloam op hen instortte: Denk je dat ze zondiger waren dan alle anderen die in Jeruzalem woonden? Nee, zeg ik je. Maartenzij je je bekeert, zullen ook jullie allemaal omkomen.’
Met andere woorden, niet alle tragedies zijn het gevolg van de zonde van de slachtoffers. Maar alle tragedie, inclusief Covid-19, maakt ons bewust van onze kwetsbaarheid en sterfelijkheid, roept vragen op over de eeuwigheid en onze relatie met God en confronteert ons met de noodzaak van berouw.
Klacht
Wright spoort ons aan om de klaagpsalmen te leren bidden. Goede raad. We moeten huilen met degenen die huilen. Het is geen troost om de nabestaanden te vertellen dat hun geliefde overledenen slachtoffer van Gods oordeel zijn. Maar moeten we zijn conclusie accepteren dat ‘het geen deel uitmaakt van de christelijke roeping om te kunnen uitleggen wat er gebeurt, en waarom’?
Wright vervolgt: ‘In feite hoort het bij de christelijke roeping dat je niet in staat bent om het uit te leggen – maar te weeklagen.’ Toegegeven, er is geen tekst te vinden die kan uitleggen waarom deze pandemie de mondiale samenleving in dit specifieke jaar 2020 zou verwoesten. En toegegeven, wij christenen hebben niet alle antwoorden. Maar het roept wel de eeuwenoude vraag van de theodicee (vert: ‘godsrechtvaardiging’) op: hoe kan een goede God toestaan dat er slechte dingen gebeuren? Op die vraag willen we heel graag een antwoord.
We kunnen ons bijvoorbeeld afvragen waarom we zo van streek raken bij rampen. Waar komt ons gevoel van ‘slecht’ vandaan? Waarom vinden we dat iets ‘niet zou mogen’ gebeuren? Waar komt dat idee vandaan? Waarom zijn we niet tevreden met het ‘lot’ te accepteren? Dat het leven niet eerlijk is, wat ‘eerlijk’ dan ook betekent? Waarom zouden we denken dat het anders zou moeten zijn? Waar komt ons ingebouwde kompas van eerlijkheid en rechtvaardigheid vandaan? Als we God weggooien, moeten we ook eerlijkheid en gerechtigheid weggooien. Waarom zouden we verwachten dat een willekeurige, toevallige wereld die niets meer is dan slijm-plus-tijd ‘eerlijk’ is?
Wat als er weleen goede, scheppende God was die een goede schepping maakte, maar dat er iets vreselijk mis ging en dat de dingen niet zijn zoals ze bedoeld waren?
Dat is eigenlijk het slechte nieuws dat het begin is van het goede nieuws, het evangelie. Zoals Lennox het zegt, we leven in een gebroken morele wereld en een gebroken fysieke wereld. Maar zelfs in deze gebroken wereld – een totaal unieke omgeving in de hele kosmos trouwens – kan het prachtige, ontzagwekkende ontwerp nog steeds worden onderscheiden.
Krankzinnig
Maar rouwende mensen zoeken meestal geen intellectuele antwoorden. Ze hebben emotionele steun nodig. Het evangelie biedt beide. God heeft zijn gebroken project niet verlaten. Hij heeft ons niet in onze gebrokenheid achtergelaten. Hij deelt werkelijk in ons lijden.
Toen Jezus het graf van Lazarus bezocht, huilde hij. Hij deelde het verdriet van de zusters . Hij treurde over de verstoring van de dood, zoals hij treurt om alle dood die Covid-19 de wereld heeft gebracht. Binnenkort zou hijzelf – de mensgeworden God – voor zijn eigen gruwelijke dood staan. Wat een empathische God! Er was werkelijk een goede Schepper die een goede wereld gemaakt had, maar er was iets ontzettend fout gegaan.
Dagen eerder had Jezus zijn twijfelende discipelen verteld dat Lazarus’ ziekte ‘tot eer van God’ was (Johannes 11: 4). Nadat hij van zichzelf had verklaard dat hij de opstanding en het leven is – een krankzinnige bewering, tenzij het waar is – liet hij zien dat de dood niet het laatste woord had: hij beval Lazarus uit het graf uit te komen, zoals hierboven afgebeeld door Vincent van Gogh (met de rode baard van de kunstenaar!).
We hoeven niet aan te nemen dat God de wereld met deze pandemie heeft getroffen om iets te bereiken, evenmin als in het geval van Lazarus; maar we kunnen accepteren dat hij het kan gebruiken voor zijn glorie. Ook al klinken die woorden nu misschien net zo gek voor ons als voor de discipelen toen.
Jezus toonde dat hij de opstanding en het leven is. En het christelijk geloof draait helemaal om dood … en opstanding.
