De pogingen van Rusland om de eigen identiteit van Oekraïne te vernietigen en te laten opgaan in Poetins visie op Russky Mir omvatten een totale aanval op de cultuur, de taal, de historische bronnen en artistieke uitingen van de Oekraïense nationale identiteit.
Raketaanvallen zijn doelbewust gericht op galeries, bibliotheken, musea en kerken. Tot nu toe zijn zo’n zevenhonderd kerken geheel of gedeeltelijk verwoest. Historische voorwerpen, boeken en kunstwerken, en de culturele gebouwen waarin ze zijn gehuisvest, zijn gestolen of vernietigd. Museumdirecteuren en bibliothecarissen zijn ontvoerd en het doelwit van speciale troepen die naar bezette gebieden zijn gestuurd.
Twee weken geleden werd het Odesa Nationaal Museum voor Schone Kunsten, een UNESCO-werelderfgoedlocatie met een zeer uitgebreide kunstcollectie uit Oekraïne en andere landen en regio’s, ‘toevallig’ ter gelegenheid van zijn 124e verjaardag beschadigd door een Russische raketaanval.
In het begin van de oorlog ontplofte in Charkov een raket in de Zeldzame Boekenbibliotheek van de Karazin Universiteitsbibliotheek, waarbij meer dan 60.000 kostbare boeken werden vernietigd of beschadigd. De bibliotheek bevatte meer dan 3 miljoen banden, waaronder veel vroege gedrukte boeken en manuscripten. De Russische bezetter heeft opdracht gegeven om alle schoolbibliotheekboeken van na 1991 te registreren en te vernietigen, zelfs kinderboeken en sprookjes. Ze werden vervangen door officieel goedgekeurd materiaal dat uit de Russische Federatie was aangevoerd.
De UNESCO publiceerde een lange lijst van culturele bezienswaardigheden die beschadigd en/of vernield zijn tijdens de invasie van Oekraïne. Dit is in strijd met het Haagse Verdrag van 1954 voor de bescherming van culturele eigendommen in geval van een gewapend conflict. Zowel Oekraïne als Rusland hebben dit verdrag ondertekend, dat is opgesteld om cultureel erfgoed te beschermen tijdens perioden van gewapende conflicten.
Kobzars
In de regio Donetsk hebben Oekraïense verdedigers vijf ton boeken gered uit bibliotheken die door Russische indringers waren vernietigd. Oekraïense soldaten evacueerden boekencollecties van verschillende bibliotheken naar Kramatorsk.
Het Kremlin weet dat om een natie en een volk te vernietigen, de cultuur en het geheugen moeten worden weggevaagd. Dit is geen originele strategie van Poetin; hij kopieert gewoon de tactiek van zijn held Stalin uit de jaren dertig. Die probeerde een bepaalde klasse kunstenaars, kobzars, te elimineren die de historische herinnering van de mensen bewaarden en verspreidden door middel van muziek en zang terwijl ze van dorp naar dorp en van stad naar stad reisden.
Deze volkszangers zijn vernoemd naar het meersnarige kobza-instrument dat ze bespeelden en tokkelden, een soort rechtopstaande citer. Bijna allen waren blind en werden op hun reizen geleid door jonge gidsen.
Net als Poetin wilde Stalin de Russische cultuur opleggen aan alle onderdrukte etnische volkeren van het Russische rijk. Maar de kobzars vertegenwoordigden een ‘onverbeterlijk nationalistisch element’ dat de mensen herinnerde aan een verhaal dat haaks stond op dat van de regering.
In december 1930 werd een congres bijeengeroepen van de ‘Volkszangers van Sovjet-Oekraïne’, waar meer dan 300 kobzars bijeenkwamen in het Opera Theater in Charkov. Men zei dat het doel was om hen nieuwe ideologische prioriteiten te geven. Onder het voorwendsel van een reis naar Moskou voor het Congres van Volkszangers van de USSR werden ze allemaal in treinwagons geleid; dit bleek te leiden tot een kort reisje naar de rand van het bos. Daar moesten de blinde kobzars en hun jonge gidsen allemaal uitstappen en zich opstellen langs vers gegraven loopgraven. Vervolgens opende een troep gewapende geheime politie het vuur en doodde hen allen. Hun lichamen werden vervolgens bedekt met kalk en aarde.
Parallel
Er is een parallel in onze westerse samenleving met deze flagrante, meedogenloze en brutale pogingen om verhalen teniet te doen en de herinnering te vernietigen – maar dan veel verfijnder en subtieler.
Als continent lijdt een groot deel van Europa aan dementie. Haar geheugen en identiteit zijn aangetast door het verlies van bewustzijn dat het verhaal van Jezus veruit de grootste factor is geweest bij het vormgeven van haar verleden. Zonder de ‘Jeruzalem-factor’ zouden Rome en Griekenland alleen nooit Europa hebben voortgebracht zoals wij dat kennen. De kijk op de mens, geschapen naar het beeld van de bijbelse God, is van fundamenteel belang voor het in stand houden van waarden als gelijkheid, waardigheid en de heiligheid van het leven.
Gelukkig beginnen eerlijke seculiere zoekers deze vergeten wortels van de westerse beschaving te herontdekken. Artikelen van Tom Holland (‘Why I was wrong about Christianity’) en Ayaan Hirshi Ali (‘Why I am now a Christian’) zijn hoopvolle tekenen van intellectuele beroering.
Ik schrijf dit weekly word vanuit Roemenië, vlak over de grens met Oekraïne, waar christenen uit een breed spectrum van stromingen, waaronder orthodox, katholiek, protestant en evangelisch, verenigd in de beweging Samen voor Europa, zich hebben verzameld in de huidige Europese culturele hoofdstad, Timisoara. Om het ‘vervalste verhaal’ van Europa tegen te gaan, hebben de 220 afgevaardigden van meer dan vijftig geloofsgemeenschappen en bewegingen over het hele continent voorstellen gehoord voor een op visie en waarden gebaseerde politiek, een theologie van delen en een politiek van erbij horen.
Want de toekomst van Europa is veel te belangrijk om over te laten aan geestelijk blinde politici. Het is ook een taak voor de geloofsgemeenschappen.
Tot volgende week,
