En, wat is uw kijk op Europese integratie?
Misschien heb je er nog nooit over nagedacht. Een vooraanstaande pinksterpredikant in Nederland vertelde me, met enige verbazing over zichzelf, dat hij nog nooit aan ‘Europa’ had gedacht. Het was gewoon nooit op zijn radar geweest.
Hij is niet alleen in zijn gedachten. Als je een gemiddelde Europese evangelist bent, zou je zijn mening delen: (1) ’het is te ver van mijn bed’, zoals de Nederlanders het zouden zeggen – laat staan als je je bed bij IKEA kocht (heel Europees!).
Als we de vraag anders zouden formuleren dan ‘wat is uw mening over de Europese Unie?’, zou je misschien intuïtieve gedachten hebben, of misschien zelfs een doordacht antwoord. Maar volgens mijn recente onderzoek naar evangelische opvattingen over Europese integratie heeft de meerderheid van de Europese evangelischen geen weloverwogen mening.
Mijn onderzoek was gebaseerd op verschillende bronnen. Eerst interviewde ik twintig evangelische leiders, specialisten en academici uit West-, Noord-, Oost- en Zuid-Europa, afkomstig uit een breed spectrum van kerkelijke achtergronden, onderwijsinstellingen en organisaties. Ik vroeg wat zij beschouwden als de opvattingen van evangelischen over Europese integratie, en wat de belangrijkste bronnen van deze opvattingen zouden kunnen zijn. Ten tweede reageerden lezers van Weekly Word op een vragenlijst met soortgelijke vragen. Ten derde heb ik een reeks literatuur bekeken – katholiek, protestants en evangelisch – en vond ik belangrijke geschriften over Europese integratie uit de eerste twee categorieën, maar vrijwel niets uit de derde categorie.
Uit de interviews bleek dat verschillende evangelische stromingen een apolitieke erfenis hadden van onafhankelijkheid, individualisme en non-conformisme; of minderheden waren geweest die hadden geleden onder katholieke meerderheden of onderdrukking door de staat. Hun prioriteit was overleven en niet het delen van de verantwoordelijkheden van de overheid of de opbouw van de samenleving. Opwekkingstheologie werd gezien als het antwoord op sociale problemen, in plaats van reformatorisch denken voor de transformatie van de samenleving. Regelmatige voorbede voor de overheid werd in zeer weinig evangelische/charismatische/pinksterkringen aangeboden.
Gods model?
Als je een Brit bent, is de kans groot dat je er meer over hebt nagedacht dan de gemiddelde continentale Europeaan. Je zou een mening hebben, ten goede of ten kwade gevormd door het gepolariseerde Brexit-debat van de afgelopen jaren, dat op zijn beurt werd gevormd door een stijl van sensationele roddelbladen, die op zijn beurt werd gevormd door Boris Johnson’s oneerlijke merk van Brusselse journalistiek voordat hij werd ontslagen uit The Times wegens oneerlijkheid.
Nogmaals, waarschijnlijker dan met je mede-Europeanen aan de andere kant van het kanaal, ben je misschien beïnvloed door degenen die (2) de ‘Moderne Babylon’-visie van de Europese Unie ventileren met het beest en de antichrist, zogenaamd voorspeld door Daniël en Openbaring . Gesterkt door de populaire Amerikaanse boeken- en filmserie ‘Left Behind’, waarin een Romeins complot wordt geportretteerd om protestanten te onderwerpen en naar één wereldregering te streven, mag deze visie in sommige kringen nog steeds sterk zijn, werd mij verteld, maar onder jongere gelovigen is het afgenomen.
Of misschien door de opvatting dat (3) nationale soevereiniteit Gods model voor de naties was, met het argument van Paulus dat ‘God de grenzen van de naties had bepaald’ (hoewel hij veel van gedachten lijkt te zijn veranderd). Of dat de EU niet moet proberen de soevereiniteit te bundelen, maar een losse intergouvernementele confederatie van soevereine naties moet worden. Nog een andere versie van deze optie is aantrekkelijk voor degenen (inclusief sommige evangelischen) die onliberale, anti-migranten, nationalistische verhalen omarmen in naam van het redden van het ‘joods-christelijke erfgoed’ van de natie.
Europa als (4) een Gemeenschap van Volkeren, een gedecentraliseerde federatie die soevereiniteit deelt over pan-Europese kwesties, scoorde goed in de directe kringen van de meeste geïnterviewden, maar niet bij de meer gewone evangelischen. De term kritisch-positief werd voorgesteld. Deze optie hield niet in dat men instemde met alle EU-acties, bijvoorbeeld op het gebied van migratie en vluchtelingen, of de eurocrisis, waarbij EU-functionarissen in strijd handelden met de beleden EU-waarden.
Verbondstheologie
Een (5) Gecentraliseerde Federatie met een economische, budgettaire, fiscale en politieke unie was over het algemeen minder populair, ondanks de politieke structuur van Duitsland, Oostenrijk, België en Zwitserland. In Groot-Brittannië heeft de term ‘federalisme’ een negatieve connotatie onder evangelischen (‘het f-woord’). Toch was de federale verbondstheologie afgeleid van het gereformeerde protestantisme en speelde ze een belangrijke rol bij het vormgeven van het politieke leven en de ideeën van de koloniën van Brits Noord-Amerika en uiteindelijk de federale Verenigde Staten van Amerika.
Dus, terug naar onze oorspronkelijke vraag: wat zou uw keuze zijn uit de bovenstaande vijf opties? Misschien zie je andere mogelijkheden.
Mijn tweede vraag aan de geïnterviewden was: welke factoren hebben volgens u deze percepties het meest gevormd? 1. onwetendheid, 2. populaire eschatologieën, 3. serieuze bijbelstudie, 4. nieuws/sociale media, 5. persoonlijk gemak, 6. vertrouwde opiniemakers.
Verreweg de meest genoemde factor door de geïnterviewden was onwetendheid; niet alleen van de EU en haar verhaal, maar ook van Gods bedoelingen met het publieke domein. Hoewel er in leiderschapskringen misschien meer politiek bewustzijn was, was er een gebrek aan interesse en begrip.
Wat houdt dit allemaal in en wat moeten we eraan doen? Ik heb enkele aanbevelingen en voorstellen om volgende week te delen.
Tot volgende week,
