Vijfenvijftig jaar gingen voorbij sinds Engeland voor het eerst en voor het laatst een groot internationaal voetbalkampioenschap won.
Het was dus begrijpelijk dat de Engelsen opgewonden raakten over het ‘voetbal thuisbrengen’ in de aanloop naar de finale van het Europees kampioenschap tegen Italië. De grote vraag was of het thuisvoordeel in het Wembley stadion – met drie keer zoveel toeschouwers als de Italianen – de ervaring van één Europese en vier wereldtitels tegenover eentje voor Engeland teniet kon doen. (Nee dus. Engeland bleek niet in staat te zijn het voetbal thuis te brengen.)
Vijfenvijftig jaar! Twee generaties! Prinses Charlotte, William en Kate’s zes jaar oude dochter, is een jaar ouder dan haar grootmoeder prinses Diana in 1966 was. Geen van de spelers op het veld, noch de scheidsrechters waren toen al geboren. Noch het merendeel van de toeschouwers op Wembley of thuis over heel Europa.
Groot-Brittanië was nog geen deel van de Europese Economische Gemeenschap (EEG). Neil Armstrong had nog niet die ene grote stap voor de mensheid op de maan gezet. De Vietnam-oorlog was nog maar halverwege zijn duur van twintig jaar. Nelson Mandela had slechts vier jaar van zijn 27 jaar gevangenisstraf erop zitten. John Lennon was net 26; Mick Jagger 23; koningin Elizabeth een veertigjarige. En ik was een zestien jaar oude gymnasiumscholier.
De seksuele revolutie
De seksuele revolutie was op komst – in het Westen – en promootte alternatieve vormen van seksualiteit buiten de traditioneel heteroseksuele en monogame huwelijksrelaties. Maar de initialen LGBT waren als aanduiding nog onbekend, laat staan LGBTQQIP2SAA (lesbisch, gay, biseksueel, transgender, questioning, queer, interseks, panseksueel, twee-geesten (2S), androgyn end a-seksueel). Evenmin was het homohuwelijk ook maar ergens erkend. In feite stelde nog maar twintig jaar geleden de flamboyante, homoseksuele en aspirant-premier van Nederland, Pim Fortuyn, in een van zijn columns dat het huwelijk een heteroseksuele aangelegenheid is.
In de westerse wereldorde is zóó veel zóó snel veranderd. Te snel voor veel landen in Midden- en Oost-Europa die nooit een seksuele revolutie hebben meegemaakt. Orthodoxe landen weerstonden de Renaissance in de 15de en 16de eeuw en volgden niet hetzelfde culturele spoor als het Westen. Terwijl in de 17de en 18de eeuw in koffiehuizen en salons in Londen, Parijs en Amsterdam werd gedebatteerd over onderwerpen als vrijheid en gelijkheid, waren sommige Midden- en Oost-Europese landen nog deel van het Ottomaanse Rijk of schatplichtig aan de tsaar.
Terwijl provo’s in Amsterdam de straat opgingen om de politie te provoceren (1965-67) wierpen in Parijs studenten barricaden op en smeten ze in hun (studenten)wijk, het Quartier Latin, auto’s ondersteboven. De Britse overheid stelde de pil op aanvraag beschikbaar (1966), legaliseerde deels abortus en homoseksualiteit (1967) en introduceerde de mogelijkheid tot echtscheiding-zonder-schuld (1969).
Maar studenten in Tsjechoslowakije protesteerden tegen de Sowjet-invasie die de Praagse Lente van 1968 volgde. Een van hen stak zichzelf in brand. Seksuele en culturele revolutie kwamen niet bij hen op.
Maar wat heeft dit alles met voetbal te maken?
Regenboogprotest
Twee weken geleden vloeiden de seksuele revolutie en het EK-voetbal 2020 ineen. En het Westen botste met het Oosten. In protest tegen Hongarije’s weigering om schookinderen te onderwijzen dat alternatieve seksuele expressies normaal zijn, wilden West-Europeanen voetbalstadions in de regenboogkleuren zetten en met regenboogvlaggen van terrassen zwaaien. Emotionele westerse politici spraken zich uit tegen Orbans onliberale beleid als een overtreding van Europese waarden en universele mensenrechten, en eisten het vertrek van Hongarije uit de EU.
Nu ben ik ook geschokt door sommige ontwikkelingen in Hongarije, en ook Polen: het verlies van persvrijheid en vrijheid van onderwijs, de ondermijning van een gezonde democratie en een onafhankelijke rechtspraak. Maar ik pleit ervoor om te luisteren naar onze mede-Europeanen uit de voormalige communistische landen.
Tijdens mijn reizen naar en mijn betrokkenheid bij Midden- en Oost-Europa – van Boedapest tot Boekarest, van de Balkan tot de Baltische staten – ben ik vaak verbijstering en frustratie tegengekomen over hoe West-Europese politici en ambtenaren van hun oosterse tegenhangers simpelweg verwachten dat zij de vrucht van de westerse seksuele revolutie accepteren. Zogenaamde ‘Europese’ waarden en nieuwe ‘universele’ mensenrechten, waarvan geen enkele werd erkend als ‘Europese’ waarden toen Engeland in 1966 de wereldcup won. Trouwens ook niet toen Nederland in 1988 Europees kampioen werd. Accepteer! … of word uitgesloten van de voordelen van de EU.
‘Wanneer werden deze waarden van ongebreidelde seksuele diversiteit Europees?’ vragen zij zich in het oosten af. Zijn westerse Europeanen meer Europees dan wij in Midden-Europa? En behoren deze onderwerpen niet tot nationale competenties, in plaats van Europese? Is dit geen bruut westers cultureel imperialisme?
Dreigt radicaal gedreven individualisme naar diversiteit hier niet ten koste te gaan van eenheid en samenhang van de gemeenschap? Hebben vrijheid en gelijkheid niet het evenwicht van broederschap nodig? Wat zullen de lange-termijneffecten zijn van deze nog-steeds-te-kortdurende experimenten? Zijn huwelijk en gezin geen van God gegeven instituties die essentieel zijn voor de duurzaamheid van de beschaving op lange termijn?
Wembley was het toneel van winnaars en verliezers. Vertrouwen en begrip bouwen door te luisteren heeft win-win op het oog. Ik juich voor een win-win voor Europa!
Tot volgende week,
