Profeet zonder eer

november 9, 2020

Deze week honderd jaar geleden stonden duizenden mensen langs de straten om afscheid te nemen van de man die ze ooit tot hun populairste landgenoot hadden uitgeroepen.

• Hij had de eerste moderne politieke partij van hun land opgericht en diende als hun premier van 1901 tot 1905.

• Hij had vorm gegeven aan het onderwijs door een opmerkelijke multiculturele diversiteit aan scholen te verdedigen en in de hoofdstad van het land de tweede universiteit op te richten.

• Zonder hem zou de natie niet zo’n ongeëvenaarde diversiteit aan omroepen hebben gehad op basis van verschillende wereldbeelden en belangengroepen – humanistisch, liberaal, socialistisch, katholiek, protestants, evangelisch, 50-plussers, …

• Hij gaf meer dan veertig jaar (zelfs toen hij premier was) een vooraanstaand nationaal dagblad uit, verdiende de reputatie een van de grootste journalisten van het land te zijn en was jarenlang voorzitter van de National Journalists Circle.

• Hij schreef meer dan 200 boeken en 20.000 artikelen – dat zijn vier boeken per jaar en meer dan één artikel per dag, vijftig jaar lang! Vanwege zijn wonderbaarlijke output en veelzijdige activiteiten omschreef een concurrerende redacteur hem als ‘de man met tien hoofden en honderd armen’.

• Zijn denken vormde de unieke culturele en institutionele structuur van zijn land, waar het sociale, politieke, religieuze en educatieve leven gedurende een groot deel van de vorige eeuw werd geleefd in het kader van een religieuze of ideologische zuil.

• Hij begon zijn carrière als predikant en preekte in vooraanstaande kerken van het land, totdat hij in opstand kwam tegen het staatskerkmodel dat ruimte bood aan enerzijds theologisch modernisme en anderzijds beïnvloeding door de aristocratie. Hij maakte zich los van het systeem van door de elite overheerste kerken en begon een nieuw netwerk van vrije kerken.

• Hij voerde campagne voor de rechten van de arbeiders om vakbonden te vormen en stakingen te houden, en startte in 1891 het nog steeds lopende Christelijk Sociaal Congres, dat onrechtvaardigheden aan de orde stelde en waarschuwde voor de valkuilen van het vrije ondernemingssysteem en het ongeremde kapitalisme.

• Hij was ongetwijfeld een van de meest invloedrijke figuren van zijn land in de moderne tijd.

En toch zou de overgrote meerderheid van zijn landgenoten van vandaag, inclusief de studenten van de universiteit die hij stichtte, niet weten naar wie het bovenstaande verwijst, of hoe hun natie zijn unieke instellingen heeft ontwikkeld.

In zijn eigen land blijft hij een profeet zonder eer.

Welk land? Nederland. Welke profeet? Abraham Kuyper.

Dit weekend kon ik in de seculiere Nederlandse pers geen melding vinden van zijn overlijden honderd jaar geleden. Sommige christelijke kranten schonken wel de nodige aandacht aan deze reusachtige figuur. Toch is Kuyper ook onder Nederlandse christenen controversieel en wordt hij als ‘geschiedenis’ beschouwd. Zijn ideeën faalden, zeggen sommigen, en ze leidden tot apartheid in Zuid-Afrika. Anderen wijzen op zijn irritante persoonlijkheid die zijn meest loyale vriendschappen ondermijnde. Weer anderen geven de wereldgebeurtenissen na zijn dood in 1920 er de schuld van dat zijn optimistische visie op de transformatie van kerk, school en samenleving wegebde.

Maar in de Engelssprekende wereld ontdekt een groeiend aantal studenten, geleerden en voorgangers hem als een man met ideeën die nog steeds van vitaal belang zijn voor de uitdagingen waarmee christenen over de hele wereld vandaag worden geconfronteerd.

Deze ideeën zijn onder meer:

Wereldbeeld denken – hij was de vader van het moderne wereldbeeld denken, waarbij hij alle wereldbeelden terugvoerde op hun (gebrek aan) opvatting over God.

De heerschappij van Christus over heel het leven – hij liet zien dat de tegenstelling werelds/ geestelijk vals is. In 1880 verklaarde hij, bij de inauguratie van de Vrije Universiteit, dat elke vierkante centimeter van het menselijk leven door Christus voor zichzelf werd opgeëist.

Theologie van heel het leven – hij was de pionier van een theologie die elke sfeer van het leven omvatte, niet alleen kerk, familie en individu; een theologie van het openbare leven met politiek, recht, onderwijs, zaken, kunst, gezondheidszorg, wetenschap en meer.

Algemene genade – hij wees erop dat God aan Noach had beloofd de wereld nooit te laten vernietigen; via het geweten, menselijk bestuur en menselijke vooruitgang, en als Schepper, Onderhouder en Hersteller, schenkt God een mate van genade aan allen, behouden of niet. (Kijk hier).

Soevereiniteit in eigen kring – hij legde uit dat onderling verbonden levenssferen elk rechtstreeks verantwoording verschuldigd waren aan God: inclusief het individu, het gezin, de kerk, de staat en alle vormen van vrijwillige verenigingen (scholen, universiteiten, vakbonden, verenigingen, bedrijven, organisaties,…).

Door Kuyper ontdekten rechtzinnige en evangelische gelovigen de plaats van deze brede theologie buiten de traditionele sferen van enkeling, familie en kerk. Ze vinden in Kuyper een mentor voor het aanpakken van vragen over pluralisme, de rol van de staat, godsdienstvrijheid, het herstel van de democratie, zorg voor de schepping, internationale betrekkingen en meer.

Meer weten?

Een goede plek om kennis te maken met Kuyper zijn deze titels:

• Richard Mouw, Abraham Kuyper, A Short and Personal Introduction (Eerdmans)

• Peter Heslam: Creating a Christian Worldview: Abraham Kuyper’s Lectures on Calvinism (Eerdmans)

Wie geïnteresseerd is in een gratis e-boek dat ik schreef genaamd Shapers of our modern age, inclusief een hoofdstuk over Kuyper en vijf andere vormgevers van volken, kan mij mailen op: jeff@schumancentre.eu.

De fototentoonstelling, Kuyper’s Amsterdam: then & now, die deze week van start is gegaan in boekwinkel / galerie LOOK UP aan de Prins Hendrikkade 50, Amsterdam, blijft tot het einde van het jaar te zien, gezien de huidige COVID-lockdown.

Het interview van afgelopen zaterdagavond tussen Simon Wood (basisleider YWAM Amsterdam) en mij, over ‘de man met tien hoofden en honderd armen’, zijn hier te zien.

Op woensdag (11 november) 20:00 uur interview ik auteur Johan Snel over zijn nieuwe boek, De zeven levens van Abraham Kuyper, online hier, in het Nederlands.

P.S. Wilt u een glimp opvangen van Groot-Brittannië na de Brexit? Vandaag, maandag 9 november, om 18.00 uur CET, is de Schuman Talk van deze maand met Jonathan Chaplin, co-editor van een nieuw boek: The future of Brexit Britain. (YouTube.com/ Schuman Talks)

Tot volgende week,




Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *