De drievoudige dreun van Brexit, Covid en de Russische invasie heeft de zwaarste schok toegebracht aan de zeven decennia van vrede in Europa sinds het naoorlogse begin van de Europese integratie.
De comfortabele orthodoxie dat democratie, liberalisme en kapitalisme vrede, welvaart en vrijheid konden garanderen, is aan diggelen geslagen. Wij zijn gedwongen de grondslagen van de hedendaagse Europese orde opnieuw te overdenken, nu wij geconfronteerd worden met crises op verschillende niveaus, waaronder populistische, ecologische, financiële en sociale uitdagingen.
Met deze opmerkingen in zijn keynote speech op het State of Europe Forum in Parijs afgelopen weekend, moedigde ds. Gary Wilton zijn publiek aan om de Schuman Verklaring, het basisdocument van de Europese integratie, te herlezen. Het was tijd om opnieuw te bekijken wat we de afgelopen zeven decennia als vanzelfsprekend hadden beschouwd, zo drong hij aan.
Want precies op 9 mei, 72 jaar geleden, een klein stukje stroomafwaarts langs de Seine van de historische Tempel du Marias waar wij bijeen waren, had de Franse minister van Buitenlandse Zaken Robert Schuman vriend en vijand verrast met zijn gedurfde voorstel om de verslagen aartsvijand van zijn land in een volwaardig supranationaal partnerschap op te nemen. De kranten noemden het de volgende dag de ‘Schuman-bom’. Nooit eerder in de geschiedenis was zo’n radicaal voorstel gedaan, gebaseerd op christelijke idealen van vergeving en verzoening, en van de waardigheid en heiligheid van het menselijk leven, geschapen naar Gods beeld.
Concreet betekende het dat de kolen- en staalindustrie van beide landen onder een gemeenschappelijke Hoge Autoriteit werden geplaatst, waardoor de eenzijdige produktie van oorlogsmachines en -wapens onmogelijk werd. De oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal was de katalysator van het Europese integratieproces dat uiteindelijk tot de Europese Unie heeft geleid. Het was de voorloper van een beoogde permanente vrede, waardoor oorlog voor volgende generaties “ondenkbaar” werd. Maar bij gebrek aan het nodige historische inzicht begonnen de Europeanen de vrede als vanzelfsprekend te beschouwen.
Vergeving
Dr. Wilton, voorheen vertegenwoordiger van de aartsbisschop van Canterbury bij de Europese Unie, vertelde zijn toehoorders – sommigen verzameld in het koepelvormige, ronde heiligdom en anderen online volgend in heel Europa – dat de fundamenten van het vredes- en verzoeningsverhaal opnieuw moesten worden onderzocht. Slechts weinigen kenden het verhaal of beseften hoe belangrijk vergeving en verzoening zijn voor het bereiken van een stabiele vrede.
“Een herlezing van de Verklaring van Schuman is voor ons allen een goed beginpunt”, stelde hij voor.
Hoewel verrassend beknopt, hebben niet velen ooit de luttele drie minuten genomen die nodig zijn om de verklaring te lezen die voor het eerst werd afgelegd voor een publiek van journalisten en ambtenaren in het Quay d’Orsay-kantoor van het Franse Ministerie van Buitenlandse Zaken. Met exemplaren van de verklaring in het Engels en het Frans voor ons, leidde Dr. Wilton ons door de verschillende hoofdstukken die betrekking hebben op de wereldvrede, de eenheid in Europa, de gedeelde soevereiniteit, de solidariteit binnen Europa en ook met de rest van de wereld. Hij benadrukte hoe Schumans voorstellen voor vrede, eenheid en solidariteit waren gevormd door “een onuitwisbaar christelijk inzicht dat alle vrouwen en mannen gemaakt en geroepen zijn om elkaar lief te hebben en te helpen, en om in vrede te leven”.
Hij herinnerde eraan dat de verklaring werd afgelegd in een tijd van economische en politieke instabiliteit, overschaduwd door de mogelijkheid van oorlog met de Sovjet-Unie – “die”, zo voegde hij eraan toe, “zeer vertrouwd begint aan te voelen”.
Bijdragen
Het thema van het hybride forum “Op zoek naar sjalom”, met op de achtergrond een witte duif tegen het blauw en geel van de Oekraïense vlag, kwam in elk van de drie tweetalige plenaire sessies aan de orde, waarbij in de eerste plaats getracht werd “de tijden te begrijpen” en ten slotte “te weten wat Gods volk moet doen”. Een panel van academici en praktijkmensen beoordeelde de huidige toestand van post-Brexit en post-Covid Europa op de openingszitting, waarbij sommigen online deelnamen uit Oxford en Glasgow.
Na de toespraak van dr. Wilton onderzocht een ander panel, met een link naar Helsinki, de weinig bekende rol van protestantse netwerken bij het effenen van een pad naar vrede na de Tweede Wereldoorlog door theologische concepten te vertalen in politiek vocabulaire. Een derde panel op de laatste plenaire vergadering stelde manieren voor waarop evangelischen kunnen bijdragen aan de toekomst van Europa…
Seminar sessies, waarvan sommige werden geleid door zoom vanuit Cambridge (UK), Breda (NL), Riga (LV) en Iasi (RO), behandelden onderwerpen variërend van Brexit, het milieu en de terugkeer van grenzen in Europa, tot een plan om de Schuman-benadering voor verzoening in Korea toe te passen, de plaats van normen en waarden in het Europese defensiebeleid en de behoefte aan een theologie van het openbare leven.
Bijzonder actueel was een seminar over de wijze waarop taal wordt misbruikt om de werkelijkheid te verdraaien, zowel in het oosten als in het westen, waardoor de fragmentatie en polarisatie van de Europese samenleving toenemen. Het seminar werd geleid door Ineta Lansdowne en dr. Mari Blaj, twee Schuman-medewerkers die onder het communisme zijn opgegroeid.
Plenair sessies zijn te volgen op www.youtube.com/c/schumantalks.
Een vriendin is van plan een studiegroep op te richten onder haar vriendinnen om de opnames samen te bekijken. Een idee voor u?
Tot volgende week,
