Het mooie van democratie is dat iedereen een stem krijgt. Het probleem met de democratie is dat de vooruitziende en de kortzichtige gelijke stemmen krijgen.
Donderdagochtend werden we in Nederland wakker met het schokkende nieuws dat de landelijke verkiezingen met overweldigende meerderheid waren gewonnen door de blonde extreemrechtse populistische politicus Geert Wilders. Velen van ons wensten dat het gewoon een nare droom was geweest. Maar de realiteit is dat het mandaat om te proberen de volgende Nederlandse regering te vormen is gegeven aan een man die de klok wil terugdraaien om de nationale grenscontroles te herstellen, de EU te verlaten, de euro te dumpen, de gulden terug te brengen en klimaatactie te negeren. Hij wil terugkeer naar nationalistische concurrentie, een verbod op de koran en moskeeën, en alle migranten – van Marokko tot Oekraïne – terugsturen naar hun oorsprong, plus Oekraïne beroven van essentiële steun.
Dit zijn niet de waarden die wij via het Schuman Centrum promoten.
Er is een rilling van angst door de migrantengemeenschappen gestuurd, in de harten van de Oekraïners die vechten voor hun overleving en hun toekomst, bij degenen die de schepping willen beschermen, en onder degenen die ervan overtuigd zijn dat wederzijdse verantwoordelijkheid en samenwerking tussen Europese naties essentieel is voor het nastreven van het algemeen welzijn van de wereld.
De leiders van andere partijen hebben wetsbare minderheden ervan geprobeerd te verzekeren dat iedereen nog steeds deel uitmaakt van de Nederlandse samenleving en dat de prioriteit nu de verdediging van de democratie en de rechtsstaat was.
Felicitaties stroomden het hoofdkwartier van Wilders binnen van extreemrechtse partijen uit heel Europa, waaronder van Viktor Orban in Hongarije, de AfD in Duitsland, de FPÖ in Oostenrijk, Le Pen in Frankrijk, het Vlaams Belang in België, de Spaanse VOX-partij en de Italiaanse anti-immigratie Liga Partij.
Nachtmerrie
Russische propagandisten waren er ook snel bij om zijn overwinning op sociale media toe te juichen. Hun berichten herinnerden aan zijn controversiële bezoek aan Moskou in 2018, waar hij functionarissen ontmoette die onder EU-sanctie stonden. Op de Russische televisie heeft hij Poetin geprezen als een leider die opkwam voor ‘het Russische volk’ en daarom ‘gunstiger’ was dan de EU-leiders. Donderdag werd door deze Russen een oude tweet opnieuw geplaatst met een foto (zie hierboven) van Wilders die een vriendschapsspeld draagt die de Russische en Nederlandse vlaggen met elkaar verbindt, waarbij hij schreef: “Ik draag dit met trots.”
Als Wilders premier wordt, zal hij een nachtmerriescenario creëren voor EU-politici, net als andere extreemrechtse mensen zoals Orban uit Hongarije, Georgia Meloni, hoofd van de meest rechtse regering van Italië sinds de Tweede Wereldoorlog, en de pro-Kremlin-populist Robert Fico uit Slowakije, om klimaatactie, EU-hervormingen en wapens voor Oekraïne aan te vechten.
Dit is niet de eerste keer dat ik me schaam voor de uitslag van Nederlandse verkiezingen. Zeven jaar geleden schreef ik een open brief aan mijn Oekraïense vrienden, beginnend met: ‘Met een gevoel van verdriet en schaamte bied ik mijn excuses aan voor de klap in het gezicht die u van veel Nederlandse kiezers kreeg tijdens ons referendum hier vorige week’. Vervolgens was tweederde van degenen die de moeite namen om te stemmen tegen een verdrag tussen Oekraïne en de Europese Unie over nauwere politieke en economische banden. En dat ondanks de invasie van de Krim en de dood van 196 Nederlandse passagiers aan boord van Malaysian Airlines MH17, slachtoffers van een Russische BUK-raket!
Vandaag precies tien jaar geleden schreef ik een open brief aan Wilders nadat hij een artikel in de Wall Street Journal had gepubliceerd waarin hij beweerde dat een heropleving van het nationaal patriottisme oplossingen zou bieden voor de vele problemen van Europa; en dat patriottisch nationalisme nooit oorlogen had veroorzaakt – een overduidelijk verkeerde veronderstelling.
Maar hoe slecht dit nieuws voor velen van ons ook mag lijken, de democratie blijft nog steeds het beste van alle beschikbare slechte politieke systemen, zoals Churchill zei.
Goed nieuws
Het goede nieuws is dat de Nederlandse verkiezingen anders zijn dan de Amerikaanse en Britse, waar blonde populisten de afgelopen jaren de meerderheid van de kiezers voor zich hebben weten te winnen, met de daaruit voortvloeiende politieke chaos.
In Nederland stemden deze week drie op de vier kiezers niet op Wilders. Het evenredige vertegenwoordigingssysteem van de Nederlandse politiek zorgt ervoor dat geen enkele partij ooit een meerderheid haalt. Wilders heeft 37 zetels gewonnen van de benodigde 76. Er moeten coalities worden gevormd, wat vele maanden en veel compromissen kan vergen. Het duurde tien maanden voordat de laatste Nederlandse regering werd gevormd. In een ‘winner-takes-all’-systeem kan de oppositie eenvoudigweg worden weggevaagd. De Nederlandse traditie verwacht dat de standpunten van de oppositie serieus worden genomen.
Er is geen garantie dat Wilders de volgende Nederlandse premier wordt. Er zijn maar weinig andere partijen die zich willen aansluiten bij zijn anti-islam- en ongrondwettelijke beleid dat de vrijheid van meningsuiting en godsdienst ontkent. Uiteindelijk kan er mogelijk een beroep worden gedaan op meer naar het midden neigende partijen voor een alternatieve coalitie.
Democratie kan niet zomaar als vanzelfsprekend worden beschouwd. Waakzaamheid is essentieel om enerzijds ongebreideld eigenbelang en buitensporig individualisme te weerstaan en anderzijds de menselijke waardigheid van iedereen en de mensenrechten voor iedereen te bevorderen.
Het is nu tijd voor waakzaamheid.
Tot volgende week,
